Φωτογραφία: Cei Willis
Το Ίντερνετ μπορεί να είναι υπέροχο για σας, με τα movshare links του και τα συναρπαστικά κουίζ του ‘Which Neighbours character are you’, αλλά σκεφτείτε κι εκείνες τις ψυχούλες στον τομέα των εταιρικών δημόσιων σχέσεων και στα λόμπι. Αυτοί οι λομπίστες πληρώνονται χοντρά από διάφορους τύπους, κάποιοι από τους οποίους είναι οι χειρότεροι στον κόσμο, για να διασφαλίσουν ότι οι κυβερνήσεις βλέπουν τα πράγματα όπως τα θέλουν εκείνοι.
Τον παλιό καιρό, αυτοί οι υπέρμαχοι δικτατόρων-φονιάδων και ανθρώπων που ρυπαίνουν ασύστολα, είχαν τη δυνατότητα να μιλάνε με πολιτικούς και να τους αλλάζουν τον τρόπο σκέψης προς όφελος τους, στη διάρκεια γευμάτων με άφθονο αλκοόλ σε πολυτελή ιδιωτικά κλαμπ. Σήμερα, είναι αναγκασμένοι να κάνουν τη βρωμοδουλειά βλέποντας τη σκληρή λάμψη μιας οθόνης φορητού υπολογιστή, αντί των πιο πειστικών ατμοσφαιρικών σημείων συνάντησης με φως κεριών και ακριβό ουίσκι.
Στον κόσμο του κραξίματος μέσω Twitter, της δημοσιογραφίας των πολιτών (ένας λομπίστας την περιέγραψε ως «εξαιρετικά εκνευριστική») και των online αιτημάτων για κάποιο σκοπό, όπου συγκεντρώνονται εκατομμύρια υπογραφές μέσα σε λίγες ώρες, το παιχνίδι της άσκησης παρασκηνιακής πίεσης (lobbying) έχει αλλάξει. Ένας εξέχων λομπίστας στο χώρο της διαφήμισης είναι ο James Bethell, του οποίου η εταιρεία Westbourne Communications στρέφεται κατά αυτού που αποκαλεί «τακτικές εξέγερσης» των online συμμετεχόντων σε καμπάνιες (‘εξέγερση’ εδώ σημαίνει ‘έχω αρνητική γνώμη και μπλογκ/ λογαριασμό Twitter’ και όχι ανταρτοπόλεμος). Μεταξύ των σημερινών πελατών τους βρίσκεται η Cuadrilla, εταιρεία εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου που προσπαθεί να πείσει τους κατοίκους στο Lancashire και το Sussex να δεχθούν την ιδέα της μεθόδου της υδραυλικής ρωγμάτωσης που σχεδιάζει να επιβάλει ώστε να εξορύξει φυσικό αέριο, καθώς κι ότι θα γεμίσει η περιοχή πηγάδια με δηλητηριώδες νερό, κάτω από τα ίδια τους τα σπίτια. Η Westbourne ηγήθηκε επίσης της εκστρατείας για την υπεράσπιση της δημιουργίας της σιδηροδρομικής γραμμής HS2 απέναντι σε τοπικές κοινότητες, που μάλλον θα προτιμούσαν να μην περνούσαν τρένα πίσω από τα σπίτια τους με 125 μίλια την ώρα. Είτε πρόκειται για ένα νέο διάδρομο στο αεροδρόμιο, μια άδεια εξόρυξης ή μια σιδηροδρομική σύνδεση αξίας 51,5 δισ. ευρώ, χρειάζεται κυβερνητική έγκριση-που σημαίνει ότι μια εταιρεία σαν τη Westbourne προσλαμβάνεται για να κουκουλώσει τη διαμαρτυρία.
Δυστυχώς για τους λομπίστες «τώρα, σχεδόν όλοι στη χώρα έχουν γίνει αυτόκλητοι αγωνιστές» όπως είπε ο Bethel σε συνέντευξη για το ραδιοφωνικό σταθμό Radio4 το 2011. «Όλοι έχουν δει το The West Wing και έχουν λογαριασμό στο Google και για αυτό έχουν την ευφυϊα και τη στρατηγική, συν την τεχνολογία, να στήσουν μια καμπάνια στο πόδι», Συνεπώς πώς πολεμάς αυτή τη μάστιγα του δημοκρατικού, λαϊκού ακτιβισμού;
«Πρέπει να τους πολεμήσεις σε κάθε γωνιά του δρόμου» συμβουλεύει ο Bethell. «Δεν μπορείς να κάθεσαι και να βλέπεις τους αντιπάλους σου να κυκλοφορούν γύρω-γύρω και να κάνουν ότι θέλουν. Πρέπει να βγεις έξω στην αρένα, να χρησιμοποιήσεις τις τακτικές τους και να είσαι μπροστά τους».
Εάν προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε την αναλογία με στρατιωτικούς όρους, είναι φανερό ότι το Ίντερνετ είναι ένα κρίσιμο πεδίο μάχης. Στην πραγματικότητα είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τους λομπίστες όταν πρόκειται να ανακαλύψουν ποιος είναι ο αντίπαλος τους. Ενώ οι τεχνικές παρακολούθησης τους μπορεί να μην είναι στη λίστα της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας GCHQ, η εταιρική παρακολούθηση πολιτών-ακτιβιστών αποτελεί μια συνεχιζόμενη τακτική και τα επενδυτικά κεφάλαια σε αυτό τον τομέα είναι πολύ σημαντικά. Σήμερα, οι λομπίστες της διαφήμισης χρησιμοποιούν εξελιγμένα συστήματα παρακολούθησης, σχεδιασμένα να εντοπίζουν διαδικτυακές απειλές. Αυτό σημαίνει πως εάν κακολόγησες μια μεγάλη εταιρεία σε 140 χαρακτήρες, οι πιθανότητες είναι ότι θα το βρουν. Δουλειά τους είναι μετά, να κοσκινίσουν τη θάλασσα των online δυσαρεστημένων και να βρουν αυτούς που «ασκούν επιρροή».
«Το άτομο που κάνει πολύ φασαρία, πιθανώς δεν είναι αυτό που ασκεί επιρροή» είπε ο Mike Seymour, πρώην επικεφαλής στο τμήμα διαχείρισης κρίσεων της Edelman, γιγαντιαίας εταιρείας στο χώρο των δημοσίων σχέσεων και της άσκησης πίεσης, σε συναδέλφους του οι οποίοι παρακολουθούσαν συνέδριο απέναντι από το βρετανικό κοινοβούλιο, το Νοέμβριο του 2011. «Πρέπει να βρεις αυτόν που ασκεί επιρροή, ιδιαιτέρως εάν συσπειρώνουν ανθρώπους εναντίον μας». Η άποψη του έγινε πιο πειστική λόγω των γεγονότων που εκτυλίσσονταν στην πόλη. Καθώς μιλούσε, διαδηλωτές του κινήματος Occupy γίνονταν πρώτη είδηση σε όλο τον κόσμο. Ο Seymour εξήγησε ότι, όταν αυτοί που ασκούν επιρροή ταυτοποιηθούν «σημεία ακρόασης» τοποθετούνται εκεί έξω, για να «πιάσουν τα πρώτα προειδοποιητικά σήματα» της ακτιβιστικής δραστηριότητας.
Από τη στιγμή που έχουν αυτή την πληροφορία, οι λομπίστες μπορούν να πιάσουν δουλειά. Μέρος της απάντησης της Westbourne προς τους επικριτές της HS2 ήταν «να στρέψει την προσοχή της» και να αντιμετωπίσει τα «απρόβλεπτα» δημοσιεύματα του Τύπου, όπως εξήγησε ο Bethell σε υποστηρικτές της υψηλής ταχύτητας στις ΗΠΑ. Γενικότερα, η Westbourne υπογράμμισε σε Αμερικανούς λομπίστες την ανάγκη να «εξαφανίσουν» τις επικριτικές φωνές με «την ακρίβεια ελεύθερου σκοπευτή», «να τους τρομοκρατήσουν», όπως εξήγησε σε διακεκριμένο κοινό, σε συνέδριο του 2012. Η Westbourne επιδίδεται σε επιθετικές εκστρατείες διάψευσης, που περιλαμβάνουν τη δημιουργία αισθήματος ανάμεσα στους αντιπάλους πως ότι κι αν πουν θα «κομματιαστεί». Αυτό είναι ένα «εξαντλητικό αλλά κρίσιμο» μέρος μιας επιτυχημένης άσκησης πίεσης, λέει ο Bethell.
Το να είσαι ένας διαδικτυακός Malcolm Tucker (αθυρόστομος και μηχανορράφος υπεύθυνος επικοινωνιακών θεμάτων στην ταινία «In the Loop») είναι κάτι, αλλά είναι γενικά αποδεκτό ανάμεσα στους λομπίστες ότι ο μόνος τρόπος να πολεμήσεις την «αρνητική πληροφορία» των ακτιβιστών στο διαδίκτυο είναι με θετική πληροφόρηση. Αυτό δεν είναι τόσο ωραίο όσο ακούγεται.
Σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες εταιρείες που προσφέρουν τη χειραγώγηση των αναζητήσεων του Google για να κάνουν την εύρεση δημοσιευμάτων κρίσιμου περιεχομένου σχεδόν αδύνατη. Το διαφημιστικό βίντεο για μια τέτοια εταιρεία, την Reputation Changer, υπόσχεται να «εξαφανίσει» το αρνητικό περιεχόμενο που υπάρχει εις βάρος κάποιου. Αυτό γίνεται δημιουργώντας κείμενα με νέο, θετικό περιεχόμενο που ξεγελάει τις μηχανές αναζήτησης, σπρώχνοντας το ‘ψεύτικο’ περιεχόμενο πάνω από το αρνητικό, και οδηγώντας έτσι το αποτέλεσμα του συνόλου των επικρίσεων να βρίσκεται χαμηλά στα στατιστικά του Google (βασίζεται στο ότι λίγοι από εμάς κλικάρουμε πέρα από την πρώτη σελίδα των αποτελεσμάτων).
Η BP, για παράδειγμα, βρέθηκε ότι χειραγωγούσε το Google στον απόηχο της καταστροφικής δημιουργίας πετρελαιοκηλίδας στον Κόλπο του Μεξικού. Αυτό που φαίνεται ότι επιχειρούσε η BP ήταν να προωθήσει το μήνυμά της, δηλαδή το «Μάθε περισσότερα για το πώς η BP βοηθάει», στην κορυφή των αναζητήσεων που αφορούσαν την πετρελαιοκηλίδα στο Google. Έτσι, οι ΜΚΟ και οι πληγείσες κοινότητες που έχουν πολύ πιο μικρές τσέπες δεν μπορούσαν να περάσουν το δικό τους μήνυμα: «Δείτε πόσο άσχημα μας πήδηξε η BP».
Οι εταιρείες που κάνουν lobbying έχουν σχέση και με την επιχείρηση που έχει στηθεί για τη βελτιστοποίηση των μηχανών αναζήτησης. Δημιουργούν ψεύτικα μπλογκ για πελάτες, που φαίνεται να έχουν δημιουργηθεί από κάποια ανεξάρτητη πηγή. Δελτία Τύπου αποστέλλονται που δεν πρόκειται να δει δημοσιογράφος, έτσι ώστε να υπάρχει κάτι άλλο να διαβάσει κανείς στο Google, στις περιπτώσεις που απειλείται κάποιος πελάτης. «Στο διαδίκτυο, πρέπει συνεχώς να εφευρίσκεις νέο περιεχόμενο που θα μπορεί να βοηθήσει να κρατηθούν χαμηλά τα κείμενα με αρνητική πληροφόρηση» συμβούλευσε ένας λομπίστας από την παγκόσμιας εμβέλειας εταιρεία Burson-Marsteller συναδέλφους του, το 2013, στη διάρκεια συζήτησης για το πώς θα κερδηθεί η «συζήτηση στο πόδι». «Βεβαίως, το κάνουμε κι εμείς» λέει ο Bell Pottinger, κορυφαίος βετεράνος λομπίστας και ο πασίγνωστος ειδικός TimBell σε συνέντευξη. «Όλοι θέλουν η καλύτερη πληροφορία να εμφανίζεται στην κορυφή της σελίδας».
Μια άλλη αγαπημένη τεχνική των ασκούντων πίεση είναι η παραποίηση της Wikipedia, ενός ιστότοπου που είναι ευρέως απεχθής στη βιομηχανία για την πρωτοφανή εμβέλεια του και για το γεγονός ότι μια μικρή κοινότητα συντακτών μπορεί να αποφασίσει εάν μια εταιρεία έχει «αντιφάσεις» στη δική της σελίδα στο wiki ή όχι. «Ένας γελοίος οργανισμός… δημιουργήθηκε από μια ομάδα σπασικλών» είναι η θέση του Tim Bell. Οι λομπίστες της εταιρείας τους είναι πιο απασχολημένοι από τους περισσότερους στη Wikipedia. Λογαριασμοί που σχετίζονται με τον Bell Pottinger βρέθηκαν να έχουν σουλουπώσει τα προφίλ, μεταξύ άλλων, της The Paramoun tGroup, κατασκευάστριας εταιρείας όπλων και συνεργαζόμενης μαζί του, τουλάχιστον δυο μεγάλων χρηματοπιστωτικών εταιρειών και του ιδρυτή της Carter-Ruck, που θεωρούνται ειδικοί στη δυσφήμιση.
«Είναι σημαντικό για την Wikipedia να αναγνωρίσει ότι είμαστε μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών ακριβείας» είπε ο Bell στο PR Week. Αυτό προέρχεται από κάποιον του οποίου η εταιρεία είναι γνωστή για την αναδιαμόρφωση της φήμης δικτατόρων, καταπιεστικών κυβερνήσεων, πετρελαϊκών εταιρειών που έχουν μολύνει το περιβάλλον και βιομηχανιών όπλων γύρω από κατηγορίες για δωροδοκία, καθώς επίσης και γιατί κέρδισε ένα συμβόλαιο από την αμερικανική διοίκηση στο Ιράκ για να προωθήσει την ιδέα της δημοκρατίας.
Οι προσπάθειες από λομπίστες για να διαχειριστούν πληροφορίες σαν κι αυτές δεν είναι κάτι καινούργιο. Εκείνο που έχει αλλάξει είναι η πολυπλοκότητα της τεχνολογίας και οι νέες τακτικές που αυτή τους εξασφαλίζει, όπως η δημιουργία ψεύτικων μπλογκ, ή οι online ομάδες «μετώπου». Η εμβέλεια των λεγόμενων “astroturf” εκστρατειών-όπου οι λομπίστες κατασκευάζουν ψευδή λαϊκή υποστήριξη- μεγεθύνεται επίσης στο διαδίκτυο.
Σύμφωνα με μία άλλη κορυφαία εταιρεία lobbying της Βρετανίας, την Tory peer Peter Gummer, οι λομπίστες προσπαθούν να κάνουν δικό τους τον ψηφιακό χώρο. Διαβεβαίωσε τους συνέδρους στο 20th Public Relations World Congress, το 2012 στο Ντουμπάι: «Δεν υπάρχει κανένας λόγος για να μην το κάνουμε. Αυτή είναι η στιγμή μας».
Οι Tasmin Cave και Andy Rowell έγραψαν ολόκληρο βιβλίο για αυτό το θέμα. Λέγεται A Quiet Word: Lobbying, Crony Capitalism and Broken Politics in Britain και εκδίδεται από τον οίκο Bodley Head. Μπορείτε να το αγοράσετε εδώ.
