Με την βοήθεια ενός ραντάρ GRP οι αρχαιολόγοι έχουν χαρτογραφήσει πλήρως μία θαμμένη αρχαία ρωμαϊκή πόλη. Έχουν βρει ένα μνημείο, αγορά, ναό, συγκρότημα λουτρών και σωλήνες νερού.
Το Falerii Novi ήταν κάποτε μια πόλη με τείχη, βόρεια της Ρώμης. Πιθανότατα ιδρύθηκε περίπου το 241 π.Χ. ως τόπος μετεγκατάστασης της φυλής Falisci που είχε επαναστατήσει εναντίον των Ρωμαίων. Βρίσκεται σε ένα ηφαιστειακό οροπέδιο και υπήρχαν πιθανώς περίπου 2.500 κάτοικοι κατά τον τρίτο και τέταρτο αιώνα π.Χ.
Τα ερείπια είναι θαμμένα βαθιά, αλλά μια ομάδα αρχαιολόγων από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και το Πανεπιστήμιο της Γάνδης στο Βέλγιο έχουν χρησιμοποιήσει ένα ραντάρ που διεισδύει στο έδαφος (GPR) για να χαρτογραφήσει ολόκληρη την πόλη. Περιέγραψαν τα ευρήματά τους στο περιοδικό Antiquity.
Το πρώτο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για ένα σύστημα ραντάρ για τον εντοπισμό θαμμένων αντικειμένων κατατέθηκε το 1910. Το GPR (Ground-penetrating radar) χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση του βάθους των παγετώνων, για τη μελέτη βασικών και υπόγειων υδάτων και για τον εντοπισμό ενεργών ναρκών ξηράς, θαμμένων υπονόμων και άλλων εφαρμογών.
Η αποστολή Apollo 17 του 1972 που ήταν και η τελευταία αποστολή προσγείωσης του φεγγαριού του προγράμματος Apollo της NASA, χρησιμοποίησε ένα σύστημα GPR που ονομάζεται Apollo Lunar Sounder Experiment (ALSE) για την καταγραφή πληροφοριών βάθους της σεληνιακής επιφάνειας.
Το GRP και η μέθοδος που χρησιμοποιεί έχει βρει μία νέα μορφή χρησιμότητας τα τελευταία χρόνια, ως ένα ισχυρό εργαλείο για την αρχαιολογική γεωφυσική, καθώς είναι ένα μη επεμβατικό μέσο ανίχνευσης και χαρτογράφησης αντικειμένων, χαρακτηριστικών και βασικών μοτίβων κάτω από την επιφάνεια της Γης.
Το GPR χρησιμοποιεί ραδιοκύματα και διαφέρει από μια άλλη δημοφιλή μέθοδο, το LIDAR, το οποίο βασίζεται στο υπέρυθρο φως από λέιζερ. Ένας ηλεκτρομαγνητικός παλμός κατευθύνεται στο έδαφος και τυχόν αντικείμενα ή στρώσεις (στρωματογραφία) μπορούν να ανιχνευτούν από τις αντανακλάσεις που λαμβάνονται από έναν δέκτη, όπως και στο κανονικό ραντάρ. Ο χρόνος που απαιτείται για την επιστροφή της ηχώ, υποδηλώνει το βάθος και επίσης διαφορετικά υλικά αντανακλούν διαφορετικά τα εισερχόμενα κύματα. Τα δεδομένα μπορούν στη συνέχεια να σχεδιαστούν για να δημιουργήσουν λεπτομερείς χάρτες αυτών των υπόγειων χαρακτηριστικών.
Το Falerii Novi ανασκάφηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1990 και κατά τις επόμενες δεκαετίες οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει αποθήκες, καταστήματα, αγορές, ένα θέατρο και ένα φόρουμ χρησιμοποιώντας διάφορες μη επεμβατικές τεχνικές, συμπεριλαμβανομένης της μαγνητομετρίας, μιας μεθόδου που μετρά την κατεύθυνση, τη δύναμη ή σχετική αλλαγή ενός μαγνητικού πεδίου σε μια δεδομένη θέση, ώστε να αποκαλυφθούν λεπτομέρειες κάτω από την επιφάνεια. Όμως, η χρήση του GPR από τη βρετανική και βελγική ομάδα απέδωσε μια πολύ πιο λεπτομερή και ολοκληρωμένη εικόνα του χώρου, επιτρέποντάς τους να μελετήσουν πώς εξελίχθηκε η πόλη εδώ και εκατοντάδες χρόνια.
Οι συγγραφείς προσάρμοσαν το σύστημα GPR τους στο πίσω μέρος ενός ATV, προκειμένου να εξετάσουν αποτελεσματικότερα τα περίπου 75 στρέμματα εντός των τειχών της αρχαίας πόλης, λαμβάνοντας μια ανάγνωση κάθε 12,5 εκατοστά. Το 2017, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο τους, η ομάδα βρήκε τα ερείπια ενός μεγάλου ρωμαϊκού ναού, αρκετά μέτρα κάτω από την πόλη, που θα είχε περίπου το ίδιο μέγεθος με τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στην Ρώμη.
Αυτή η τελευταία ανάλυση αποκάλυψε μια μεγάλη ορθογώνια δομή που συνδέεται με ένα δίκτυο σωλήνων νερού, που οδηγεί στο υδραγωγείο της πόλης. Οι συγγραφείς υποθέτουν ότι είναι τα ερείπια μιας υπαίθριας πισίνας (natatio), μέρος ενός μεγάλου συγκροτήματος δημόσιων λουτρών. Με έκπληξη είδαν δύο μεγάλες δομές να βλέπουν το ένα το άλλο σε ένα σκεπαστό πέρασμα ( porticus duplex ) που πιστεύουν ότι ήταν κάποτε μέρος ενός μεγάλου δημόσιου μνημείου κοντά στη βόρεια πύλη της πόλης. Φαίνεται να είναι μέρος μιας «ιερής τοπογραφίας» ναών γύρω από την περιφέρεια της πόλης, που είχε προηγουμένως αποκαλυφθεί από έρευνες με μαγνητόμετρο.
Το GPR λειτουργεί πολύ καλά σε ορισμένες συνθήκες, όπως ομοιόμορφα αμμώδη εδάφη, αλλά η υψηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα του αργίλου και των αλάτων, για παράδειγμα, μπορεί να μειώσει σημαντικά την ισχύ του σήματος. Και στα βραχώδη ιζήματα το σήμα διασκορπίζεται, καθιστώντας πιο δύσκολο να καταλάβει κανείς τα μοτίβα με τόσο θόρυβο. Οι αρχαιολόγοι ανέφεραν ότι στο Falerii Novi, οι γενικές ξηρές συνθήκες τους καλοκαιρινούς μήνες ήταν κατάλληλες για την έρευνα με το GPR, σημειώνοντας, ωστόσο, ότι όταν έβρεχε, χρειαζόταν έως και επτά ημέρες για να στεγνώσει το έδαφος αρκετά.
Το Falerii Novi ήταν μία καλή τοποθεσία για να αναδειχθούν οι δυνατότητες του GPR επειδή δεν είναι θαμμένη κάτω από σύγχρονα κτίρια, σε αντίθεση με άλλες αρχαίες πόλεις. Το GPR, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με μαγνητομετρία, είναι χρήσιμο εργαλείο για τη μελέτη τέτοιων πόλεων. Για παράδειγμα το θέατρο της πόλης που εμφανίζεται στα μαγνητικά δεδομένα, και η μετέπειτα έρευνα με το GPR, το οποίο παρέχει μια πολύ πιο σαφή εικόνα, μετρώντας σε διαφορετικά βάθη, αποδίδοντας εικόνα για τη δομική μορφή του θεάτρου, καθώς και αποδεικτικά στοιχεία για την κακοποίηση του, λόγω απόσπασης κομματιών πέτρας.
Η μεγαλύτερη πρόκληση στο μέλλον είναι η τεράστια ποσότητα δεδομένων που παράγονται από αυτήν τη χαρτογράφηση υψηλής ανάλυσης. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, έχουν συλλέξει 71,7 εκατομμύρια αναγνώσεις από το Falerii Novi, που αντιστοιχούν σε 28,68 δισεκατομμύρια σημεία δεδομένων ή περίπου 4,5 GB ακατέργαστων δεδομένων ανά 2,50 στρέμματα. Μπορεί να χρειαστούν έως και 10 ώρες για να τεκμηριωθεί ένα στρέμμα, γι ‘αυτό η ομάδα αναπτύσσει αυτοματοποιημένες τεχνικές για να επιταχύνει τη διαδικασία ανίχνευσης αντικειμένων με τη βοήθεια υπολογιστή.
“Το εκπληκτικό επίπεδο λεπτομέρειας που έχουμε επιτύχει στο Falerii Novi, και τα εκπληκτικά χαρακτηριστικά που αποκάλυψε η GPR, υποδηλώνουν ότι αυτός ο τύπος έρευνας θα μπορούσε να μεταμορφώσει τον τρόπο που οι αρχαιολόγοι διερευνούν αστικές περιοχές, ως συνολικές οντότητες”, δήλωσε ο συγγραφέας Martin Millett στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.
Πρόσθεσε επίσης ότι θα πρέπει να είναι δυνατή η χρήση του GPR για την έρευνα μεγάλων αρχαίων πόλεων όπως η Μίλητος στην Τουρκία ή η Νικόπολη στην Ελλάδα. “Έχουμε ακόμη πολλά να μάθουμε για τη ρωμαϊκή αστική ζωή, και αυτή η τεχνολογία μας ανοίγει μία άνευ προηγουμένου ευκαιρία, για τις επόμενες δεκαετίες”.
