Το Ολιγοπώλιο των Ακαδημαϊκών Εκδοτών στην Ψηφιακή Εποχή

Το Ολιγοπώλιο των Ακαδημαϊκών Εκδοτών στην Ψηφιακή Εποχή

(Αναδημοσίευση με μετάφραση από: PLOS, “The Oligopoly of Academic Publishers in the Digital Era”, Research Article, Vincent Larivière, Stefanie Haustein, Philippe Mongeon, Published: June 10, 2015, doi:10.1371/journal.pone.0127502)

Εισαγωγή

Εδώ και 350 χρόνια, από τότε που ξεκίνησε η δημοσίευση των ακαδημαϊκών και επιστημονικών εργασιών, μελετών, ερευνών κτλ. σε “έγκριτα” επιστημονικά περιοδικά, δημιουργήθηκε μέχρι σήμερα ένα ολιγοπώλιο από μια χούφτα (ιδιωτικούς και καθαρά κερδοσκοπικούς & εμπορικούς) εκδοτικούς οίκους που έχουν στα χέρια τους όλα τα περιοδικά. Αυτό το ολιγοπώλιο πλέον δεν έχει λόγο ύπαρξης, είναι ένα παρωχημένο και πεπαλαιωμένο καθεστώς που επιβάλλεται λόγω συνήθειας και λόγω ατολμίας των ακαδημαϊκών πάνω σε όλη την ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα και λυμαίνεται σχεδόν το 100% των επιστημονικών δημοσιεύσεων κερδίζοντας από τον κόπο των άλλων.
Είναι ένα είδος μονοπωλίου λίγο-πολύ παρόμοιο με αυτό που εκμεταλλεύεται τους δημιουργούς και τον πολιτισμό με τα πνευματικά δικαιώματα (η λεγόμενη βιομηχανία της ψυχαγωγίας).

Σε παλαιότερο άρθρο μας είχαμε δώσει μερικά στοιχεία για αυτήν την κατάσταση (βλ. “Σχεδόν όλες οι επιστημονικές δημοσιεύσεις ελέγχονται από έξι μόνο εταιρίες”, Τετ, 22/07/2015, βλ. σχετικά και “Η ανοικτή πρόσβαση στην επιστημονική γνώση στην Ελλάδα”, Πέμ, 17/01/2013).

Μια πρόσφατη έρευνα σχεδόν στο σύνολο των δημοσιευμένων εργασιών σε όλα τα γνωστά επιστημονικά περιοδικά δείχνει του λόγου το αληθές, τις πιθανές αιτίες που δημιούργησαν το ολιγοπώλιο και γιατί συντηρείται ακόμα, καθώς την οικονομική πλευρά όλης αυτής της βιομηχανίας.

Μεταφράσαμε την μελέτη έρευνα στα ελληνικά και την παρουσιάζουμε, καλή ανάγνωση:

Λήψη σε μορφή pdf, 15 σελίδες στα αγγλικά

Λήψη σε μορφή pdf, 15 σελίδες στα ελληνικά

(Μετάφραση, Απόδοση, Επιμέλεια Σίμος Δαλκυριάδης, μέλος στο Κόμμα Πειρατών Ελλάδας)

Περίληψη

Η ενοποίηση του κλάδου των επιστημονικών δημοσιεύσεων έχει αποτελέσει θέμα πολλών συζητήσεων εντός και εκτός της επιστημονικής κοινότητας, ιδίως σε σχέση με τα υψηλά περιθώρια κέρδους των κυριότερων εκδοτών. Ωστόσο, το μερίδιο της επιστημονικής παραγωγής που δημοσιεύεται στα περιοδικά των μεγάλων εκδοτών, καθώς και η διαχρονική εξέλιξή της και σε διάφορους κλάδους, δεν έχει ακόμα αναλυθεί.

Η παρούσα εργασία παρέχει μια τέτοια ανάλυση, βασίζεται σε 45 εκατομμύρια έγγραφα που είναι καταχωρημένα στο Web of Science για την χρονική περίοδο από 1973 έως το 2013.

Η ανάλυση δείχνει ότι, τόσο στις φυσικές και ιατρικές επιστήμες (natural and medical sciences, NMS) όσο και στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες (social sciences and humanities, SSH), οι εκδοτικοί οίκοι Reed-Elsevier, Wiley-Blackwell, Springer και Taylor & Francis, αύξησαν το μερίδιό τους στην παραγωγή δημοσιεύσεων, ιδίως μετά την έλευση της ψηφιακής εποχής (στα μέσα του 1990).

Σε συνδυασμό, οι πέντε πιο παραγωγικοί εκδότες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 50% του συνόλου των εργασιών που δημοσιεύτηκαν το 2013. Οι κλάδοι των κοινωνικών επιστημών έχουν το υψηλότερο επίπεδο συγκέντρωσης (70% των εργασιών από τους πέντε κορυφαίους εκδότες), ενώ οι ανθρωπιστικές επιστήμες έχουν παραμείνει σχετικά ανεξάρτητες (20% από τους πέντε κορυφαίους εκδότες).

Οι NMS κλάδοι είναι κάπου στο ενδιάμεσο, κυρίως λόγω της δύναμης των επιστημονικών τους εταιρειών, όπως είναι η ACS στη χημεία ή η APS στη φυσική.

Η εργασία εξετάζει επίσης τη μετανάστευση των περιοδικών μεταξύ των μικρών και των μεγάλων εκδοτικών οίκων και διερευνά την επίδραση της αλλαγής του εκδότη στην απήχηση της αναφοράς/παραπομπής στις εργασίες. Καταλήγει με μια συζήτηση σχετικά με τα οικονομικά των Ακαδημαϊκών εκδόσεων…

(η συνέχεια στην έρευνα)