Wikipedia και άνθρωπος: Το 1972, ο Carl Sagan προετοιμαζόταν να στείλει ανθρώπους στο διάστημα. Οι αποστολές τότε ήταν μη επανδρωμένες, αλλά η NASA ζήτησε από τον Sagan να σχεδιάσει μια απεικόνιση των κατοίκων της Γης για το ταξίδι, για την περίπτωση που το διαστημικό σκάφος έπεφτε σε “χέρια εξωγήινων”.
Έτσι ο Carl Sagan σχεδίασε δύο γυμνά με τη βοήθεια της συζύγου του Linda Salzman Sagan και του φίλου του Frank Drake. Η Linda ήθελε τη γυναίκα να έχει ασιατικά χαρακτηριστικά, και Αφρικανό άντρα, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Carl – αν και τα δύο σχέδια κατέληξαν να φαίνονται περισσότερο σαν Ευρωπαίοι, με σώματα χαρακτηριστικά της δεκαετίας του 1970, όπως αναφέρει το Wired.
Οι Sagan αντιμετώπισαν ένα παλιό πρόβλημα. Κάθε φορά που οι υπεύθυνοι πίσω από μια εγκυκλοπαίδεια (ή μια αποστολή της NASA) πρέπει να απεικονίσουν την ανθρωπότητα, θα πρέπει να συμπεριλάβουν κατά κάποιο τρόπο το σύνολο του είδους σε μια ενιαία μορφή, ένα τυπικό δείγμα, όπως θα το αποκαλούσαν οι βιολόγοι.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι συντάκτες της καταχώρησης “Άνθρωπος” στη Wikipedia πέρασαν δύσκολα το 2003.
Μια τεκμηριωμένη εγκυκλοπαίδεια, θεωρητικά, προσφέρει μια λύση στο πρόβλημα της αντιπροσώπευσης. Κανένας από τους συγγραφείς μόνος του δεν έχει τον έλεγχο του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζεται ένα θέμα.
Έτσι έπρεπε να επιλέξουν μία εικόνα που θα εμφάνιζε το μεγαλύτερο μέρος της ποικιλομορφίας και της πολιτιστικής απόχρωσης που κάνει την ανθρωπότητα όμορφη και ενδιαφέρουσα.
Αρχικά, επέλεξαν την εικόνα των Sagan, η οποία παρέμεινε στην προνομιακή της θέση για περίπου πέντε χρόνια. Όμως οι συντάκτες δεν ήταν ικανοποιημένοι. Εκατοντάδες σελίδες συζητήσεων δείχνει ότι πολλοί από αυτούς προσπαθούσαν απεγνωσμένα να αλλάξουν τα πράγματα.
Το 2003, η εικόνα δεν ήταν αρκετά καλή για τους αλλοδαπούς, αλλά ήταν αρκετά καλή για όσους είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Όμως στις 23 Φεβρουαρίου του 2004, ο συντάκτης της Wikipedia Mishac ανέφερε ότι το σχέδιο απεικόνιζε “καυκάσιους:”
“Ακριβώς με βάση τα μαλλιά του ανθρώπου είναι προφανές ότι οι άνθρωποι στο σχέδιο δεν είναι σίγουρα από την Σαχάρα, την Αυστραλία ή την Ασία.”
Κανείς δεν απάντησε στον Mishac, αλλά ο συντάκτης ανέφερε για πρώτη φορά ένα σημαντικό θέμα. Περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού βρίσκεται στην Ασία. Λιγότερο από ένα δισεκατομμύριο από τα 7.2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων είναι Ευρωπαίοι.
Ήταν απλά μαθηματικά: Η κορυφαία εικόνα της ανθρώπινης σελίδας της Wikipedia αντιπροσώπευε μια μειοψηφική άποψη της σύγχρονης ανθρωπότητας.
Μέχρι το φθινόπωρο του 2004, προέκυψε ένας πολύ σοβαρός διάλογος για την αντικειμενικότητα. Οι συντάκτες είχαν σαν στόχο τους να βρούν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα. Οι συντάκτες Tom και Rednblu ισχυρίστηκαν ότι οι άνθρωποι στην εικόνα θα πρέπει να φορούν ρούχα, καθώς η ντουλάπα μας αποτελεί ένα κρίσιμο μέρος για το πώς η ανθρώπινη εξέλιξη παρέκαμψε ορισμένους από τους παράγοντες επιλογής που διαμόρφωσαν τα άλλα είδη. Υπήρχαν αντιρρήσεις που ανέφεραν ότι οι άνθρωποι ήταν «φυλετικοί κυνηγοί» για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας τους και δεν έπρεπε απαραίτητα να φορούν ρούχα.
Μετά έπεφταν βροχή οι προτάσεις: ο John Lennon και η Yoko Ono. Ο Albert Einstein. Πολλές προσωπικότητες, και μάλιστα ιστορικά έξυπνες. Οι μαθητές του Carl Linnaeus, ο ιδρυτής της σύγχρονης ταξινόμησης, έκαναν το ίδιο πράγμα. Ο Linnaeus επέμεινε στη θέση μιας ανθρώπινης περιγραφής που αντιπροσώπευε μια λατινική φράση που σήμαινε «άνθρωπος, ξέρεις τον εαυτό σου».
Έτσι, μετά από χρόνια συζητήσεων, μια ομάδα συντακτών αποφάσισε να αντικαταστήσει το παράδειγμα των Sagan.
Τη σειρά πήρε ένα ζευγάρι στην Ταϊλάνδη που μας εκπροσωπεί όλους, συλλογικά για 10 χρόνια.
Βρίσκονται σε ένα πολύ πράσινο γρασίδι, σε ένα σκηνικό λόφων. Ο άντρας φοράει ένα κόκκινο καπέλο και είναι συνοφρυωμένος, ενώ η γυναίκα χαμογελάει ελαφρά και έχει μια λευκή κορδέλα στα μαλλιά της. Είναι τα ψηφιακά είδη μας.
Όμως το φθινόπωρο του 2004, η εγκυκλοπαίδεια χρησιμοποίησε την παρακάτω φωτογραφία που εμφανίζει δύο κορίτσια από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η εικόνα δεν ήταν τέλεια. Οι συντάκτες αμφισβήτησαν την φωτογραφία, που τράβηξε ο αμερικανός φωτογράφος Gordon Parks σαν μέρος ενός κυβερνητικού project το 1943, γιατί ήταν πολύ αμερικανική. Δεν αντανακλούσε τη φυλετική πραγματικότητα ανάμεσα στα κράτη, ανέφεραν. Και ο τόνος σέπια χαλούσε τους τόνους του δέρματος των κοριτσιών.
Έτσι, μεταξύ του 2004 και του 2008, οι συντάκτες της Wikipedia διεξήγαγαν ένα πραγματικό πόλεμο απόψεων για το θέμα. Η πολιτική ανοικτής επεξεργασίας της Wikipedia οδήγησε σε κάποιους αδέξιους χειρισμούς, καθώς οι συντάκτες άλλαζαν και πρόσθεταν συνεχώς εικόνες. Μερικές φορές επικρατούσε η εικόνα των Sagan, ενώ άλλες φορές εμφανιζόταν δύο εικόνες μαζί στη ίδια σελίδα.
Οι συντάκτες κατέκριναν την εικόνα των Sagan. Η γυναίκα στην εικόνα δεν είχε εξωτερικά γεννητικά όργανα. Το σχέδιο δεν ήταν έγχρωμο. Δεν έδειχνε παιδιά ή ηλικιωμένους.
Οι συντάκτες άρχιζαν να εξετάζουν περισσότερες φωτογραφίες, συμπεριλαμβανομένης και μιας που εμφάνιζε μια γυμνή οικογένειας με ένα παιδί και μία έγκυο γυναίκα. Κάποιοι άλλοι πάλι θεώρησαν ότι θα μπορούσαν να παρακάμψουν εντελώς τη διαμάχη εμφανίζοντας απλώς μια φωτογραφία ενός χεριού ή κινούμενων σχεδίων.
Πέρασαν πολλά χρόνια, μέχρι που τελικά κατέληξαν:
Το 2007, ένας χρήστης με το ψευδώνυμο Silence ανακάλυψε μια φωτογραφία στο λήμμα “Ζευγάρια” της Wikipedia και την πρόσθεσε στις προτάσεις.
Ήταν μια φωτογραφία ενός άνδρα και μιας γυναίκας από την κοινότητα Akha της Ταϊλάνδης. Ένας Γερμανός φωτογράφος που ονομάζεται Manuel Jobi, με το όνομα χρήστη Weltenbummler84, πήρε τη φωτογραφία και την πρόσθεσε στη γερμανική Wikipedia το Δεκέμβριο του 2006. Το 2007, ο Jobi πρόσθεσε την εικόνα και στο Wikimedia.
Ο Silence, που δεν σχολίασε την κίνησή του, αναφέρει στο FAQ ότι επέλεξε αυτή την εικόνα για αλφαβητικούς λόγους – “Akha” ξεκινά με το γράμμα “Α.” Κανένας δεν άλλαξε κάτι, ίσως επειδή δεν ήθελαν να αντικρούσουν τα εξαντλητικά επιχειρήματα που θα ακολουθούσαν από τους άλλους συντάκτες. Έτσι, η δύναμη της αυθαίρετης επιλογής επέτρεψε στην ομάδα να έρθει σε συμφωνία μετά από χρόνια συζητήσεων.
Όμως η συγκεκριμένη εικόνα λέει πολλά για τον άνθρωπο: Η κοινότητα Akha, αποτελείται από περίπου 700.000 ανθρώπους που ζουν στην περιοχές γύρω από τον ποταμό Μεκόνγκ. Ο Micah Morton, ένας ανθρωπολόγος που έζησε εκεί και κατέγραψε τις παραδόσεις των Akha, κατάφερε να επιβεβαιώσει ότι το ζευγάρι της φωτογραφίας ήταν Akha από την τσάντα ώμου της γυναίκας. Αναφέρει ότι στη θήκη στο πλευρό της κρατά ένα μαχαίρι που πιθανότατα χρησιμοποίησαν για να κόψουν το μίσχο μπανάνας που σηκώνει ο άνδρας. Πιθανώς επιστρέφουν στο σπίτι, με την τροφή στην πλάτη.
Για πολλές γενιές οι Akha καλλιεργούσαν το ρύζι, το οποίο πρόσφεραν στους προγόνους τους 12 φορές το χρόνο. Τώρα οι Akha καλλιεργούν καφέ, τσάι και καουτσούκ. Οι περισσότεροι νέοι παρακολουθούν υποχρεωτικά μαθήματα σε δημόσια σχολεία και έχουν μετακομίσει σε πόλεις.