Τη θεωρούμε δεδομένη σήμερα, αλλά η Wikipedia είναι μια τρελή ιδέα που πέτυχε και αντιπροσωπεύει ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει η ανθρωπότητα.
Κάθε τόσο επισκέπτομαι την Wikipedia και τη θαυμάζω. Το επίπεδο της λεπτομέρειας, την ανάλυση της κάποιας ιδέας έως την επισκόπηση των τελευταίων σκέψεων για ένα θέμα, όλα είναι υπέροχα και κατατοπιστικά. Θα παραδεχτώ ότι δεν είναι μια σελίδα που περιέχει μόνο ξεκάθαρες πληροφορίες και ότι όπως όλα όσα κυκλοφορούν στο διαδίκτυο θέλει φιλτράρισμα.
Ας πάμε όμως λίγο πίσω και ας υποκριθούμε ότι κάνουμε ένα ταξίδι στο Διαδίκτυο του 2001 και θέλουμε να πείσουμε μια αίθουσα γεμάτη με επιχειρηματίες επιχειρηματικού κεφαλαίου να ρίξουν τα χρήματά τους σε μια ιδέα διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας.
Ονομάζεται Wikipedia και θα είναι μια δωρεάν, διαδικτυακή, πολύγλωσση εγκυκλοπαίδεια. Το περιεχόμενό της θα δημιουργηθεί, επεξεργαστεί και θα επαληθευτεί από το ευρύ κοινό. Όλοι και οποιοσδήποτε με μια σύνδεση στο διαδίκτυο και ένα πρόγραμμα περιήγησης θα μπορούν να συνεισφέρουν.
Ναι, σωστά. Ανώνυμα άτομα στο διαδίκτυο, με κάθε πιστεύω, ακόμα κι αν δεν έχουν γνώσεις. Θα γελούσατε φυσικά όταν η ενημέρωση προς τους επιχειρηματίες δήλωνε ότι νέα ιστοσελίδα δεν θα εμφανίζει διαφημίσεις και ότι θα επιβίωνε καθαρά από δωρεές.
Και όμως βρισκόμαστε στο 2023, περισσότερες από δύο δεκαετίες αργότερα, και η Wikipedia δεν έχει απλώς επιβιώσει. Έχει ανθίσει. Είναι ένα αποθετήριο της ανθρώπινης γνώσης, μια επιλογή για μαθητές που κάνουν τα μαθήματά τους, και ο ήσυχος ακρογωνιαίος λίθος των αμέτρητων διαφωνιών από όλο τον κόσμο.
Η έννοια της Wikipedia λειτουργεί στα όρια της απιθανότητας και του απόλυτου χάους. Στη μεγαλειώδη συμφωνία του Διαδικτύου, η Wikipedia μοιάζει με τον αυτοσχεδιαστικό άρυθμο ρυθμό της τζαζ που συνδυάζεται ανεξήγητα σε ένα συνεκτικό μουσικό αριστούργημα.
Ποιο είναι το μάθημα από την επιτυχία της Wikipedia;
Το απίθανο μπορεί να συμβεί όταν αφήσουμε στην άκρη όλους τους άκαμπτους κανόνες που περιορίζουν τη φαντασία μας, ανοίγοντας τους εαυτούς μας στις δυνατότητες της κατανεμημένης νοημοσύνης και στην άναρχη αλλά παραγωγική δύναμη του πλήθους.
Δεν έχει τη δομή και την ασφάλεια ενός αποδεδειγμένου επιχειρηματικού μοντέλου. Είναι ένα μοντέλο που χορεύει με ένα παραλογισμό που βασίζεται στον καθαρό αλτρουισμό για την επιβίωσή του και διασκεδάζει στο χάος της ευφυΐας του crowdsourced.
Η Wikipedia έχει μετατρέψει αυτή την ιδέα του χάους σε ένα ριζικό εκδημοκρατισμό της γνώσης. Οι συντελεστές, ένα ετερόκλητο συνεργείο από περίεργα άτομα οπλισμένα με γνώσεις και συνδέσεις στο Διαδίκτυο, παίζουν το ρόλο της ορχήστρας αλλά και του μαέστρου. Είναι πολύ πιθανό μια ανάρτηση της θείας Μαρίας για το ότι η γη είναι επίπεδη να ελεγχθεί από έναν καθηγητή φυσικής στην άλλη άκρη του κόσμου. Η κάθε κακοφωνία δεν οδηγεί σε θόρυβο, αλλά σε μια δυναμική και εξελισσόμενη μελωδία.
Η ιδέα της αποκέντρωσης και της σοφία του πλήθους δεν είναι κάτι καινούργιο. Το βλέπουμε στις χρηματοπιστωτικές αγορές, όπου χιλιάδες άτομα συμμετέχουν στην ανακάλυψη τιμών, ενώ οι συλλογικές τους αποφάσεις συχνά προβλέπουν αποτελέσματα καλύτερα από τους ειδικούς. Είναι σε μια “ελεύθερη αγορά ιδεών” όπου οι καλύτερες σκέψεις και έννοιες θεωρητικά τουλάχιστον, ανεβαίνουν στην κορυφή.
Η Wikipedia όμως δεν είναι απλώς μια αγορά πληροφοριών, αλλά μια κοινότητα πληροφοριών, όπου όσοι έχουν γνώση δίνουν ελεύθερα σε όσους δεν έχουν. Έχει να κάνει τόσο με τη συλλογική δράση όσο και με τη συλλογική σοφία και την παρόρμηση να μοιράζεσαι τη γνώση.
Το μέλλον, εάν η επιτυχία της Wikipedia αποτελεί μια ένδειξη, θα αμφισβητήσει περαιτέρω τις παραδοσιακές μας αντιλήψεις περί εξουσίας και τεχνογνωσίας.
Έρχεται το διαφαινόμενο μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων ανοιχτού κώδικα – μια συζήτηση που φαίνεται τόσο περίπλοκη και τρελή όσο σε εκείνη την αίθουσα των επιχειρηματιών κεφαλαίων το 2001. Φανταστείτε να πάτε πίσω σε αυτό το δωμάτιο, αλλά αυτή τη φορά να μην παρουσιάζετε μια εγκυκλοπαίδεια ανοιχτού κώδικα, αλλά ένα κολοσσιαίο μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης ανοιχτού κώδικα, ικανό να κατανοεί και να δημιουργεί ανθρώπινη γλώσσα με απίστευτη ακρίβεια, προσβάσιμο σε οποιονδήποτε έχει σύνδεση στο Διαδίκτυο.
Θα υπάρξουν αμφιβολίες και συννεφιασμένα πρόσωπα. Οι επιχειρηματίες θα είναι δύσπιστοι αλλά θα υπάρχει και η περιέργεια.
“Και ποιος θα εκπαιδεύσει και θα ελέγχει αυτό το AI;” ρωτάει ένας από αυτούς.
“Όλοι”, λέτε. “Θα είναι ανοιχτού κώδικα. Όποιος έχει χρόνο και διάθεση θα μπορεί να συνεισφέρει, διαμορφώνοντας το μοντέλο, βελτιώνοντας τις ικανότητές του”.
Πανδαιμόνιο. Κραυγές “Αδύνατον!”, “Πολύ ριψοκίνδυνο!” και “απόλυτο χάος!”.
Όπως και η Wikipedia, η ιδέα της τεχνητής νοημοσύνης ανοιχτού κώδικα κινείται στη λεπτή γραμμή μεταξύ της χαοτικής τρέλας και της έξυπνης ανακάλυψης. Οι ανησυχίες φυσικά είναι πραγματικές, από τον κίνδυνο κακής χρήσης μέχρι τα ζητήματα ποιοτικού ελέγχου και ακρίβειας.
Εδώ είναι που το μοντέλο της Wikipedia μπορεί να μας διδάξει πράγματα: στο συλλογικό χάος, μπορεί να γραφτεί μια συμφωνία. Τα διακυβεύματα μπορεί να είναι υψηλότερα και οι προκλήσεις πολύ περίπλοκες, ωστόσο, οι δυνατότητες κόβουν την ανάσα.
Το δωμάτιο του 2001 μπορεί να γέλασε με τη Wikipedia. Το δωμάτιο του 2023 μπορεί κάλλιστα να αμφισβητήσει την ιδέα της τεχνητής νοημοσύνης ανοιχτού κώδικα. Ωστόσο, σε δύο δεκαετίες από τώρα, μπορεί να καθόμαστε εδώ, θαυμάζοντας πώς μια ομάδα ανώνυμων χρηστών του Διαδικτύου εκπαίδευσε ένα μοντέλο AI που όχι μόνο να καταλαβαίνει την ανθρώπινη γλώσσα, αλλά να σέβεται τις αποχρώσεις και την πολυπλοκότητά της.
Το AI εισάγει μια αίσθηση αμεσότητας και εξατομίκευσης. Σε αντίθεση με μια στατική σελίδα της Wikipedia, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αλληλεπιδράσει, να διευκρινίσει και να προσαρμόσει τις απαντήσεις σε μεμονωμένα ερωτήματα. Δεν επαναφέρει απλώς τη γνώση όπως μια μηχανή αναζήτησης. Αναπλαισιώνει, επαναπροσδιορίζει τα συμφραζόμενα και αποκρίνεται με τρόπο που ευθυγραμμίζεται με το ερώτημα του χρήστη.
Καθώς εισερχόμαστε σε αυτή τη νέα εποχή, είναι απαραίτητο να θυμόμαστε τα μαθήματα της Wikipedia. Η επιτυχία της δεν προήλθε μόνο από τις πληροφορίες που φιλοξενούσε, αλλά από τις αρχές της: αποκέντρωση, συνεργασία, διαφάνεια και προσαρμοστικότητα. Καθώς σχεδιάζουμε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, πρέπει να κωδικοποιήσουμε αυτές τις αρχές στο DNA τους.
Πρέπει να προφυλαχθούμε από τη συγκέντρωση της δύναμης και της γνώσης. Τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης δεν πρέπει να ανήκουν σε λίγους τεχνολογικούς γίγαντες. Σε μια εποχή υπερφόρτωσης πληροφοριών, δεν πρέπει να υποτιμάμε τη δύναμη της συλλογικής σοφίας στη διαμόρφωση των εργαλείων AI.
Μπορεί να ακούγεται τόσο χαοτικό και απίθανο όσο η Wikipedia πριν από δύο δεκαετίες, αλλά υπάρχει κάτι που μας έχει δείξει η Wikipedia: το χάος και οι απιθανότητες είναι ότι ακριβώς χρειάζεται για να ευδοκιμήσει η καινοτομία.
Κατά μία έννοια, η ύπαρξη της Wikipedia είναι πολύ λιγότερο ένας θρίαμβος της τεχνολογίας και περισσότερο ο θρίαμβος της ανθρωπότητας. Προσωπικά δεν θα ήθελα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που από πίσω κρύβονται οι γνωστοί ολιγάρχες της τεχνολογίας;
Η ιστορία της Wikipedia είναι μια όμορφη υπενθύμιση ότι μερικές φορές, οι πιο ισχυρές ιδέες είναι και αυτές που φαίνονται οι πιο τρελές και οι πιο επικίνδυνες. Το μέλλον είναι μια λευκή σελίδα, ας προσέξουμε ποιοι γράφουν.
Θα προτιμούσα να την γράψουμε οι ίδιοι.
