Παρεμφερές όνομα, αλλά και «τρόπο λειτουργίας» με το πρόγραμμα δορυφορικής πλοήγησης GPS (Global Positioning System) έχει μία τεχνική που αναπτύχθηκε από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ, η οποία επιτρέπει τον εντοπισμό της περιοχής καταγωγής ενός ανθρώπου σε βάθος χιλιετίας.
Ειδικότερα, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του πανεπιστημίου, το συγκεκριμένο εργαλείο (Geographic Population Structure- GPS) δημιουργήθηκε από τους Εράν Ελχάικ (Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ) και την Τατιάνα Ταταρίνοβα (Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια) και η λειτουργία του είναι παρόμοια με αυτήν ενός συστήματος δορυφορικής πλοήγησης, καθώς «σας επιτρέπει να βρείτε τον δρόμο προς το σπίτι, αλλά όχι σε αυτό που ζείτε τώρα, αλλά αυτό των προγόνων σας πριν 1.000 χρόνια».
Μέχρι πρόσφατα, οι επιστήμονες ήταν σε θέση να εντοπίσουν πού διαμορφώθηκε το DNA με ακρίβεια 700 χιλιομέτρων – κάτι που, στην Ευρώπη, μεταφράζεται σε «απόσταση» δύο χωρών. Ωστόσο, η συγκεκριμένη τεχνική έχει βαθμό επιτυχίας της τάξης του 98% όσον αφορά τον προσδιορισμό της καταγωγής πληθυσμών από τις σωστές γεωγραφικές περιοχές, και μάλιστα με ακρίβεια χωριού και νησιού.
Ένα τέτοιο επίτευγμα – το να μπορεί να βρεθεί πού έγινε η τελευταία «ανάμειξη» των γενετικών «δεξαμενών» που είχε αποτέλεσμα τη δημιουργία/ διαμόρφωση του DNA ενός ατόμου – μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις όσον αφορά στην ανάπτυξη εξατομικευμένων φαρμάκων, στην εξέλιξη της επιστήμης της σήμανσης και τη μελέτη πληθυσμών και εθνοτικών ομάδων των οποίων η προέλευση αποτελεί αντικείμενο μελέτης.
Μία γενετική μείξη προκύπτει όταν άτομα από δύο πληθυσμούς που ήταν μέχρι πρόσφατα διαχωρισμένοι ζευγαρώνουν και αναπαράγονται. Αυτό έχει αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων γενετικών δεξαμενών. Τέτοιου είδους διαδικασίες είναι πολύ κοινές στην ιστορία, ιδίως σε περιπτώσεις μαζικών μεταναστεύσεων και εισβολών.
«Αν σκεφτούμε ότι ο κόσμος μας αποτελείται από διαφορετικά χρώματα ‘σούπας’, που αντιπροσωπεύουν διαφορετικούς πληθυσμούς, είναι εύκολο να οπτικοποιήσουμε το πώς προκύπτει η γενετική μείξη. Αν ένας πληθυσμός από μία περιοχή ‘μπλε σούπας’ αναμειχθεί με έναν πληθυσμό από περιοχή ‘κόκκινης σούπας’, τότε τα παιδιά τους θα εμφανίζονται ως ‘μωβ σούπα’» αναφέρει ο δρ. Εράν Ελχάικ. «Όσο περισσότερη μείξη λαμβάνει χώρα, τόσο περισσότερα χρώματα εμφανίζονται, κάτι που κάνει δυσκολότερο τον εντοπισμό της καταγωγής του DNA μέσω εργαλείων όπως το SPA (Spatial Ancestry Analysis), που έχει επίπεδο ακριβείας κάτω του 2%».
«Αυτό που ανακαλύψαμε είναι ένας τρόπος να βρούμε όχι το πού γεννηθήκατε- αυτό το βλέπετε και στο διαβατήριό σας – αλλά πού σχηματίστηκε το DNA σας πριν από 1.000 χρόνια, δημιουργώντας μοντέλα αυτών των διαδικασιών μείξης. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι μπορούμε να το κάνουμε με αυτό με τόσο μεγάλη ακρίβεια, ώστε μπορούμε να βρούμε το χωριό στο οποίο ζούσαν οι πρόγονοί σας πριν εκατοντάδες χρόνια. Αυτό μέχρι τώρα ήταν αδύνατο».
Για να επιδείξουν την ακρίβεια των εκτιμήσεων του GPS, ο Ελχάικ και οι συνεργάτες του ανέλυσαν δεδομένα από δέκα χωριά στη Σαρδηνία και πάνω από 20 νησιά στην Ωκεανία. Σύμφωνα με τη μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο Nature Communications, ήταν δυνατός ο «γεωπροσδιορισμός» του ¼ των κατοίκων στη Σαρδηνία κατευθείαν στο χωριό καταγωγής και των περισσότερων εκ των υπολοίπων σε ακτίνα 50 χιλιομέτρων από αυτό. Όσον αφορά στα αποτελέσματα για την Ωκεανία, είχαν επιτυχία 90% όσον αφορά στον προσδιορισμό του νησιού καταγωγής των κατοίκων.
«Η τεχνική αυτή σημαίνει ότι δεν μπορούμε πλέον εύκολα να χαρακτηρίσουμε τις εθνικές ταυτότητες των ανθρώπων με μία και μόνη ταμπέλα. Είναι αδύνατον να επιλέξουμε ένα ΄κουτάκι’, όπως ‘Λευκός Βρετανός’ ή ‘Αφρικανός’, καθώς αποτελούμε πολύ σύνθετα μοντέλα, με τις δικές μας, μοναδικές ταυτότητες. Η έννοια των φυλών απλά είναι αβάσιμη».
Η δρ. Τατιάνα Ταταρίνοβα ανέπτυξε μία ιστοσελίδα για το συγκεκριμένο εργαλείο, δίνοντας στο κοινό πρόσβαση στο GPS. «Για να βοηθήσω τον κόσμο να βρει τις ρίζες του, ανέπτυξα ένα site που επιτρέπει σε οποιονδήποτε έχει τον γονότυπό του καταγεγραμμένο να ανεβάσει τα αποτελέσματά του και να χρησιμοποιήσει το GPS για να βρει την περιοχή καταγωγής των προγόνων του» αναφέρει.
«Μας εξέπληξε η απλότητα και η ακρίβεια αυτής της μεθόδου. Οι άνθρωποι σε μία γεωγραφική περιοχή είναι πιο πιθανό να έχουν παρόμοια γενετικά χαρακτηριστικά. Όταν έχουν και χαρακτηριστικά που βρίσκονται σε άλλες, απομακρυσμένες περιοχές, η περιοχή προέλευσής τους είναι γενικά η κοντινότερη περιοχή στην οποία μπορούν να βρεθούν αυτά τα χαρακτηριστικά».
