Τα κουμπιά του Facebook «Μου αρέσει» και «Κοινοποίηση» τα βλέπουμε 22 δισεκατομμύρια φορές την ημέρα, γεγονός που τα καθιστά τα πιο συχνά εμφανιζόμενα σχεδιαστικά στοιχεία που έχουν δημιουργηθεί ποτέ.
Η Margaret Gould Stewart, διευθύντρια σχεδιασμού προϊόντων του Facebook, συνοψίζει τρεις κανόνες του σχεδιασμού σε τεράστια κλίμακα – τόσο μεγάλη που η ελάχιστη τροποποίηση μπορεί να προκαλέσει παγκόσμια οργή, αλλά επίσης τόσο μεγάλη που η πιο διακριτική βελτίωση μπορεί να επηρεάσει θετικά τις ζωές πολλών ανθρώπων. Δείτε την παρουσίαση που έκανε στο TED Talks
Η μετάφραση έγινε από τον Luca Kaimara, και η επιμέλεια από τη Chryssa Rapessi.
Τι σκέφτεστε όταν λέω τη λέξη «σχεδιασμός»; Πιθανόν να σκέφτεστε πράγματα όπως αυτό, αριστοτεχνήματα που μπορείτε να κρατήσετε στα χέρια σας, ή ίσως λογότυπα, αφίσες και χάρτες που εξηγούν τα πράγματα οπτικά, κλασικές απεικονίσεις διαχρονικού σχεδιασμού. Αλλά δεν ήρθα να σας μιλήσω γι’ αυτό το είδος σχεδιασμού, αλλά για το είδος που μάλλον χρησιμοποιείτε καθημερινά και δεν το πολυσκέφτεστε, σχέδια που συνεχώς αλλάζουν και με τα οποία έχετε πολύ συχνή επαφή. Εννοώ τον σχεδιασμό των ψηφιακών εμπειριών και ειδικά τον σχεδιασμό συστημάτων που είναι τόσο μεγάλα ώστε είναι δύσκολο να αντιληφθείτε το μέγεθός τους. Αναλογιστείτε το γεγονός ότι η Google επεξεργάζεται πάνω από ένα δισεκατομμύριο αιτήματα αναζήτησης κάθε μέρα, ότι κάθε λεπτό, πάνω από 100 ώρες κινηματογράφησης μεταφορτώνονται στο YouTube. Είναι περισσότερος όγκος σε μία μέρα από όσο μετέδωσαν τα τρία κύρια αμερικάνικα δίκτυα μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια όλα μαζί. Και το Facebook μεταδίδει φωτογραφίες, μηνύματα και ιστορίες από πάνω από 1,23 δις ανθρώπους. Αυτό είναι σχεδόν όσος ο μισός πληθυσμός του Διαδικτύου και το ένα έκτο της ανθρωπότητας.
1:22 Είναι μερικά από τα προϊόντα που βοήθησα να σχεδιαστούν στην πορεία της καριέρας μου, και η επίδρασή τους είναι τόσο μαζική που αποτέλεσαν σχεδιαστικές προκλήσεις άνευ προηγουμένου. Αλλά αυτό που είναι πραγματικά δύσκολο όταν σχεδιάζεις σε τέτοια κλίμακα είναι το εξής: Είναι εν μέρει δύσκολο καθώς απαιτεί τον συνδυασμό δύο πραγμάτων, τόλμης και ταπεινότητας – τόλμης, για να πιστέψεις ότι αυτό που φτιάχνεις είναι κάτι που ολόκληρος ο κόσμος το θέλει και το χρειάζεται, και ταπεινότητας, για να καταλάβεις ότι ως σχεδιαστής, δεν αφορά εσένα και το χαρτοφυλάκιό σου, αφορά τους ανθρώπους για τους οποίους σχεδιάζεις, και πώς το έργο σου ίσως τους βοηθήσει να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχει σχολή που να διδάσκει το μάθημα Αρχές Σχεδιασμού για την Ανθρωπότητα. Εγώ και οι άλλοι σχεδιαστές που εργαζόμαστε σε τέτοια προϊόντα χρειάστηκε να το επινοήσουμε στην πορεία, και να αυτοδιδασκόμαστε τις προκύπτουσες καλύτερες πρακτικές για τον σχεδιασμό σε ευρεία κλίμακα, και σήμερα θα ‘θελα να μοιραστώ μαζί σας όσα μάθαμε αυτά τα χρόνια.
2:26 Το πρώτο που πρέπει να μάθετε για τον σχεδιασμό για ευρεία κλίμακα είναι ότι τα μικρά πράγματα μετράνε. Να ένα πραγματικά καλό παράδειγμα του πώς ένα ελάχιστο σχεδιαστικό στοιχείο μπορεί να έχει μεγάλη επίδραση. Η ομάδα του Facebook που διαχειρίζεται το κουμπί «Μου αρέσει» αποφάσισε ότι πρέπει να ξανασχεδιαστεί. Το κουμπί άρχισε να μην συμβαδίζει με την εξέλιξη της φίρμας μας και χρειαζόταν να εκσυγχρονιστεί. Ίσως σκεφτείτε ότι είναι απλά ένα κουμπάκι, άρα είναι μάλλον μια εύκολη δουλειά για τον σχεδιαστή, αλλά δεν ήταν. Αποδείχθηκε ότι υπήρχαν πολλοί περιορισμοί για τον σχεδιασμό αυτού του κουμπιού. Έπρεπε να δουλέψεις με συγκεκριμένες παραμέτρους ύψους και πλάτους. Να προσέξεις ώστε να είναι αποτελεσματικό σε ένα σωρό διαφορετικές γλώσσες, και να χρησιμοποιήσεις προσεγμένα ντεγκραντέ και όρια επειδή πρέπει να «σβήνουν» όμορφα στους παλιούς φυλλομετρητές. Η αλήθεια είναι ότι, σχεδιάζοντας αυτό το μικρό κουμπί ήταν μια τεράστια ταλαιπωρία.
3:20 Αυτή είναι η καινούρια έκδοση του κουμπιού και ο σχεδιαστής που συντόνισε αυτή την εργασία υπολογίζει ότι ξόδεψε πάνω από 280 ώρες σχεδιάζοντας το κουμπί ξανά και ξανά για αρκετούς μήνες. Τώρα, γιατί να ξοδέψουμε τόσο πολύ χρόνο για κάτι τόσο μικρό; Επειδή όταν σχεδιάζεις για ευρεία κλίμακα καμία λεπτομέρεια δεν είναι ασήμαντη. Αυτό το αθώο μικρό κουμπί φαίνεται κατά μέσο όρο πάνω από 22 δισεκατομμύρια φορές την ημέρα και σε περισσότερους από 7,5 εκατομμύρια ιστότοπους. Είναι ένα από τα σχεδιαστικά στοιχεία με τις περισσότερες θεάσεις. Είναι πολύ μεγάλη η πίεση για ένα μικρό κουμπί και τον σχεδιαστή πίσω από αυτό, αλλά με τέτοια προϊόντα, ακόμη και οι λεπτομέρειες πρέπει να γίνουν σωστά.
4:03 Το επόμενο που χρειάζεται να καταλάβετε είναι πώς να σχεδιάζεις με δεδομένα. Όταν δουλεύεις πάνω σε τέτοια προϊόντα, έχεις απίστευτες ποσότητες πληροφοριών σχετικά με τη χρήση του προϊόντος σου που μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις για τις σχεδιαστικές σου επιλογές, αλλά δεν μπορείς απλά να ακολουθήσεις τους αριθμούς. Να σας δώσω ένα παράδειγμα ώστε να καταλάβετε τι εννοώ. Το Facebook έχει εδώ και καιρό ένα εργαλείο που επιτρέπει στους ανθρώπους να αναφέρουν φωτογραφίες που μπορεί να παραβιάζουν τα πρότυπα της κοινότητας, όπως η ανεπιθύμητη αλληλογραφία και η κατάχρηση. Γίνονταν αναφορές για πολλές φωτογραφίες, αλλά όπως αποδεικνύεται, μόνο ένα μικρό ποσοστό παραβίαζε όντως τα πρότυπα της κοινότητας. Οι περισσότερες ήταν συνηθισμένες φωτογραφίες από πάρτι. Για να σας δώσω ένα συγκεκριμένο υποθετικό παράδειγμα, ας πούμε ότι η φίλη μου η Λώρα, υποθετικά, ανεβάζει μια φωτογραφία μου από μια μεθυσμένη βραδιά καραόκε. Καθαρά υποθετικά, σας βεβαιώνω. (Γέλια) Παρεμπιπτόντως, ξέρετε πώς μερικοί ανησυχούν ότι το αφεντικό ή ο εργοδότης τους θα δει απρεπείς φωτογραφίες τους στο Facebook; Ξέρετε πόσο δύσκολο είναι να το αποφύγεις όταν κυριολεκτικά δουλεύεις στο Facebook; Τέλος πάντων, υπάρχουν πολλές τέτοιες φωτογραφίες που εσφαλμένα αναφέρονται ως σπαμ και προσβολή, και ένας μηχανικός της ομάδας είχε ένα προαίσθημα. Πίστευε ότι κάτι άλλο συνέβαινε και είχε δίκιο, γιατί αφού έψαξε πολλές περιπτώσεις ανακάλυψε ότι οι περισσότερες ήταν από ανθρώπους που ζητούσαν να αποσυρθεί δική τους φωτογραφία. Αυτό λοιπόν ήταν ένα σενάριο που η ομάδα δεν είχε λάβει υπόψη. Έτσι πρόσθεσαν ένα νέο χαρακτηριστικό που επέτρεπε στους ανθρώπους να ζητήσουν από το φίλο τους να αφαιρέσει τη φωτογραφία τους. Αλλά αυτό δεν απέδωσε. Μόνο 20% των ανθρώπων έστειλαν μήνυμα στο φίλο τους. Έτσι η ομάδα επανήλθε σε αυτό. Συμβουλεύτηκαν ειδικούς στην επίλυση διενέξεων. Μελέτησαν ακόμα και τις ενιαίες αρχές της χρηστής γλώσσας, που δεν ήξερα καν ότι υπήρχαν μέχρι που έγινε αυτή η έρευνα. Και βρήκαν κάτι πολύ ενδιαφέρον. Έπρεπε να προχωρήσουν πιο πέρα από τη διευκόλυνση της επικοινωνίας για το κατέβασμα. Έπρεπε να διευκολύνουν το χρήστη να εκφράσει στο φίλο του πώς τους έκανε να αισθανθούν η φωτογραφία τους.
6:13 Να πώς λειτουργεί η εμπειρία σήμερα. Βρίσκω λοιπόν την υποθετική μου φωτογραφία και δεν είναι σπαμ, δεν είναι κατάχρηση, αλλά πραγματικά δεν τη θέλω δημοσιευμένη. Έτσι κάνω αναφορά και λέω, «Είμαι σ’ αυτή τη φωτογραφία και δεν μου αρέσει» και μετά ψάχνουμε βαθύτερα. Γιατί δεν σου αρέσει η φωτογραφία σου; Και επιλέγω «Με φέρνει σε δύσκολη θέση». Μετά με ενθαρρύνει να στείλω μήνυμα στον φίλο μου, αλλά εδώ είναι η βασική διαφορά. Μου παρέχονται συγκεκριμένες προτεινόμενες εκφράσεις που με βοηθάνε να μεταφέρω στη Λώρα το πώς με κάνει να νιώθω η φωτογραφία. Η ομάδα βρήκε ότι αυτή η σχετικά μικρή αλλαγή είχε τρομερό αντίκτυπο. Πριν, μόνο 20% των ανθρώπων έστελναν το μήνυμα, και τώρα το έκαναν το 60%, και οι στατιστικές έδειξαν ότι οι επικοινωνούντες εκατέρωθεν ένιωθαν τελικά καλύτερα. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι το 90% των φίλων σας θέλουν να ξέρουν αν έκαναν κάτι που σας αναστάτωσε. Δεν ξέρω την άποψη του υπόλοιπου 10% αλλά το κουμπί «Διαγραφή φίλου» μπορεί να σας χρησιμεύσει εκεί.
7:19 Όπως βλέπετε λοιπόν αυτές οι αποφάσεις είναι εξαιρετικά λεπτές. Φυσικά χρησιμοποιούμε πλήθος δεδομένων για να ενημερώσουμε τις αποφάσεις μας, επίσης όμως βασιζόμαστε πολύ στην επανάληψη, τον πειραματισμό, τη διαίσθηση, την ανθρώπινη συναίσθηση. Είναι ταυτόχρονα τέχνη και επιστήμη. Ενίοτε οι σχεδιαστές που δουλεύουν σε αυτά τα προϊόντα αποκαλούνται «πιόνια των δεδομένων» που είναι ένας όρος που μας εξοργίζει. Το γεγονός είναι ότι θα ήταν ανεύθυνο εκ μέρους μας να μην εξετάσουμε εξονυχιστικά τα σχέδιά μας όταν τόσοι πολλοί άνθρωποι περιμένουν να το κάνουμε σωστά, αλλά η ανάλυση των δεδομένων ποτέ δεν θα αντικαταστήσει τη σχεδιαστική διαίσθηση. Τα δεδομένα ίσως βοηθήσουν ένα καλό σχέδιο να γίνει υπέροχο, αλλά ποτέ δεν θα κάνουν καλό ένα κακό σχέδιο.
8:04 Το επόμενο που πρέπει να κατανοήσετε ως αρχή είναι ότι όταν κάνετε μια αλλαγή, πρέπει να γίνει με τεράστια προσοχή. Συχνά λέω αστειευόμενη ότι περνάω τόσο χρόνο σχεδιάζοντας την εισαγωγή της αλλαγής, όσο αφιερώνω για την ίδια την αλλαγή, και νομίζω ότι όλοι το έχουμε νιώσει, όταν κάτι που χρησιμοποιούμε πολύ αλλάζει και τότε πρέπει να προσαρμοστούμε. Το γεγονός είναι ότι οι άνθρωποι χειρίζονται αρκετά καλά ακόμα και κακοσχεδιασμένα προϊόντα, και παρότι η αλλαγή τους οφελεί μακροπρόθεσμα, τους δυσαρεστεί απίστευτα όταν συμβαίνει, και αυτό αληθεύει ιδιαίτερα με τις πλατφόρμες δεδομένων που παράγονται από τους χρήστες, επειδή οι άνθρωποι δικαίως απαιτούν μια αίσθηση ιδιοκτησίας. Εξάλλου πρόκειται για δικό τους υλικό.
8:48 Πριν χρόνια, όταν δούλευα στο YouTube, ψάχναμε για τρόπους να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να αξιολογούν τα βίντεο, και είχε ενδιαφέρον επειδή όταν είδαμε τα δεδομένα ανακαλύψαμε ότι σχεδόν όλοι χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά τη μέγιστη βαθμολόγηση πέντε αστέρων, λίγοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν την ελάχιστη του ενός αστεριού, και σχεδόν κανένας δεν επέλεγε τα δύο, τρία ή τέσσερα αστέρια. Έτσι αποφασίσαμε να το απλοποιήσουμε σε ένα δυαδικό μοντέλο ψηφοφορίας που επιλέγεις πάνω ή κάτω. Θα είναι πολύ ευκολότερο στο χειρισμό. Αλλά οι άνθρωποι είχαν δεθεί με το σύστημα των πέντε αστεριών. Οι παραγωγοί των βίντεο λάτρευαν τη βαθμολόγηση. Εκατομμύρια ανθρώπων είχαν συνηθίσει τον παλιό σχεδιασμό. Έτσι για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να προετοιμαστούν για την αλλαγή και να εγκλιματιστούν γρηγορότερα στο νέο σχεδιασμό, δημοσιεύσαμε το διάγραμμα δεδομένων για να μοιραστούμε με την κοινότητα τη συλλογιστική του εγχειρήματος και επίσης έβαλε στη συζήτηση και άλλες επιχειρήσεις, και προέκυψε η αγαπημένη μου επικεφαλίδα της ιστοσελίδας τεχνικών ειδήσεων TechCrunch: «To YouTube συμπεραίνει για το σύστημα με τα 5 αστέρια: Η βαθμολόγησή του είναι άχρηστη».
9:54 Είναι αδύνατο να αποφύγεις εντελώς την απέχθεια για την αλλαγή όταν κάνεις αλλαγές σε προϊόντα που χρησιμοποιούνται τόσο πολύ. Προσπαθήσαμε να κάνουμε το σωστό αλλά και πάλι δεχθήκαμε τον συνήθη καταιγισμό από βίντεο διαμαρτυρίας και εξοργισμένα ηλεκτρονικά μηνύματα ακόμα και ένα δέμα που χρειάστηκε να το ελέγξει η ασφάλεια, αλλά πρέπει να θυμηθούμε ότι οι άνθρωποι νοιάζονται τρομερά για αυτά τα πράγματα, επειδή αυτά τα προϊόντα, αυτή η δουλειά, πραγματικά σημαίνει πολλά γι’ αυτούς.
10:22 Τώρα ξέρουμε πως πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στην εξέταση των λεπτομερειών, να έχουμε επίγνωση του τρόπου χρήσης των δεδομένων στη διαδικασία σχεδιασμού, και θα πρέπει να προωθούμε την αλλαγή πάρα πολύ προσεκτικά. Αυτά τα πράγματα είναι πραγματικά χρήσιμα. Είναι πολύ καλές πρακτικές στον σχεδιασμό για ευρεία κλίμακα. Αλλά δεν σημαίνουν τίποτα αν δεν καταλάβουμε κάτι πολύ βασικότερο. Πρέπει να ξέρεις για ποιον σχεδιάζεις.
10:50 Όταν λοιπόν έχεις ως στόχο να σχεδιάσεις για όλη την ανθρωπότητα, και αρχίζεις να εργάζεσαι με σοβαρότητα προς αυτό το στόχο, κάποια στιγμή χτυπάς στα τοιχώματα της φούσκας στην οποία ζεις. Στο Σαν Φρανσίσκο ενοχλούμαστε λίγο όταν κάπου δεν πιάνει το κινητό και δεν λειτουργεί ο πλοηγός για να βρούμε το δρόμο για τη νέα μοδάτη καφετέρια. Αλλά τι θα γινόταν αν έπρεπε να οδηγήσετε τέσσερις ώρες για να φορτίσετε το τηλέφωνό σας γιατί δεν έχετε αξιόπιστη πηγή ενέργειας; Αν δεν είχατε πρόσβαση σε δημόσιες βιβλιοθήκες; Τι θα γινόταν αν στη χώρα σας δεν υπήρχε ελευθερία τύπου; Τι θα σήμαιναν τότε αυτά εδώ τα προϊόντα για σας; Να πως φαίνονται το Google, το YouTube και το Facebook στον περισσότερο κόσμο, και έτσι θα φαίνονται στους επόμενους πέντε δις ανθρώπους που θα συνδεθούν στο διαδίκτυο. Ο σχεδιασμός για φθηνά κινητά δεν είναι εντυπωσιακή σχεδιαστική δουλειά, αλλά αν θέλετε να σχεδιάσετε για όλο τον κόσμο, πρέπει να σχεδιάσετε με την άποψη του κόσμου, όχι με τη δική σας άποψη.
11:47 Πώς λοιπόν θα κρατήσουμε τη γενική εικόνα στο μυαλό μας; Προσπαθούμε να βγούμε έξω από τη φούσκα να μπορέσουμε να καταλάβουμε αυτούς για τους οποίους σχεδιάζουμε. Χρησιμοποιούμε τα προϊόντα μας σε μη Αγγλικές γλώσσες για να σιγουρευτούμε ότι δουλεύουν σωστά. Και προσπαθούμε κατά καιρούς να χρησιμοποιούμε ένα τέτοιο τηλέφωνο για να είμαστε σε επαφή με τη δική τους πραγματικότητα.
12:06 Τι σημαίνει λοιπόν να σχεδιάζετε για χρήση σε παγκόσμια κλίμακα; Σημαίνει δύσκολη και μερικές φορές εξουθενωτική δουλειά να προσπαθείς να βελτιώσεις και να εξελίξεις προϊόντα. Το να βρεις το θάρρος και την ταπεινότητα για να πράξεις το πρέπον, συνήθως είναι εξαντλητικό, και το μέρος της ταπεινότητας, είναι λίγο βαρύ για τον σχεδιαστικό εγωισμό. Καθώς αυτά τα προϊόντα συνεχώς αλλάζουν, όλα όσα σχεδίασα στην καριέρα μου έχουν λίγο-πολύ εξαφανιστεί, και όλα όσα θα σχεδιάσω κάποια στιγμή θα σβήσουν. Να όμως τι παραμένει: ο ατελείωτος ενθουσιασμός του να ανήκεις σε κάτι τόσο μεγάλο, που δύσκολα μπορείς να το δεις συνολικά, και η υπόσχεση ότι ίσως και να αλλάξει τον κόσμο.
12:48 Ευχαριστώ.
