Ακριβώς πριν από μισό αιώνα αυτή την εβδομάδα, η NASA εκτόξευσε ένα πύραυλο από την ακτή της Καλιφόρνιας. Μετέφερε το πρώτο και το μόνο γνωστό διαστημικό πυρηνικό αντιδραστήρα των ΗΠΑ, τον SNAP-10Α, ο οποίος από τότε είναι σε τροχιά γύρω από τη Γη και θα συνεχίσει να το κάνει για τα επόμενα 3.000 χρόνια.
Πίσω στη δεκαετία του 1960, η NASA με το πρόγραμμα Systems for Nuclear Auxiliary Power (SNAP) προσπάθησε να μελετήσει το δυναμικό της πυρηνικής ενέργειας στην εξερεύνηση του διαστήματος. Αυτό το πρόγραμμα έστειλε τις πρώτες θερμοηλεκτρικές γεννήτριες ραδιοϊσοτόπων, μια τεχνολογία που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, σε διαστημικές αποστολές, όπως το Voyager και το Curiosity. Οι θερμοηλεκτρικές γεννήτριες ραδιοϊσοτόπων δεν είναι πυρηνικοί αντιδραστήρες. Απλώς αξιοποιούν τη θερμότητα από κάποιο ραδιενεργό στοιχείο, όπως το πλουτώνιο-238.
Το SNAP 10-Α ήταν διαφορετικό. Στην πραγματικότητα ήταν ένας λειτουργικός αντιδραστήρας με μια ελεγχόμενη αντίδραση σχάσης. Περιείχε αρκετό καύσιμο ουρανίου για να παράγει μέχρι και 600 watts ισχύος για ένα χρόνο. Δώδεκα ώρες μετά την απογείωση στις 3 Απριλίου του 1965, βρισκόταν σε τροχιά 500 χιλιόμετρων πάνω από τη Γη και τους ανθρώπους και οι επιστήμονες έθεσαν σε λειτουργία εξ αποστάσεως τον αντιδραστήρα.
Στην αρχή, τα πράγματα πήγαιναν καλά. Όμως 43 ημέρες μετά, τα ηλεκτρικά συστήματα του δορυφόρου σταμάτησαν να λειτουργούν, και ο αντιδραστήρας έκλεισε. Αυτή τη στιγμή όπως προαναφέραμε είναι ακόμα σε τροχιά, και λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα πορεία του, η NASA αναμένει να παραμείνει σε τροχιά για τα επόμενα 3.000 χρόνια.
Όμως τον Νοέμβριο του 1979, το SNAP-10Α άρχισε να χάνει κομμάτια από ένα “ατυχές γεγονός.” Τα επόμενα 6 χρόνια έφυγαν από τον δορυφόρο σχεδόν 50 κομμάτια πάλι από “ατυχή γεγονότα.” Σύμφωνα με την έκθεση της NASA “δεν διέφυγαν ραδιενεργά υλικά αλλά δεν έχει επιβεβαιωθεί.” Ανάμεσα βέβαια στα ατυχή γεγονότα που προκάλεσαν την διάλυση του δορυφόρου και δεν τεκμηριώνεται με περισσότερες λεπτομέρειες, μπορεί να περιλαμβάνεται και μια σύγκρουση.
Από τον SNAP 10-Α και μετά, η NASA (PDF) συνέχισε να “παίζει” με πυρηνικούς αντιδραστήρες στο διάστημα, όπως τον SP-100 τη δεκαετία του ’70 αναφέρει το Gizmodo. Όμως θέματα χρηματοδότησης και ανησυχίες για την ασφάλεια σταμάτησαν το πρόγραμμα. Οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή έχουν μόνο τον SNAP-1OA, αλλά η Ρωσία έχει στείλει δεκάδες δορυφόρους με πυρηνικούς αντιδραστήρες στο διάστημα. O πιο διαβόητος από αυτούς συνετρίβη και διάσπαρτα ραδιενεργά συντρίμμια έπεσαν σε όλο τον Καναδά το 1978.
