Ψηφιακοί Αυτόχθονες της Δήμητρας Τσιόπελα

Ψηφιακοί Αυτόχθονες:

Ποιες είναι οι απαιτήσεις της νέας γενιάς μαθητών; Η εκπαίδευση σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι – Μέρος Ι

Της Δήμητρας Τσιόπελα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

 Σε αυτή την εργασία οι εκπαιδευτικοί καλούνται να γνωρίσουν την πρώτη γενιά μαθητών που γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα στον ψηφιακό κόσμο. Η γενιά αυτή, δεν διαθέτει απλώς μεγαλύτερη ικανότητα εκμετάλλευσης των νέων τεχνολογιών, αλλά έχει επίσης αναπτύξει διαφορετικούς τρόπους σκέψης, επικοινωνίας και συνεργασίας. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων, οι οποίοι μελετούν την επιρροή της εντατικής ενασχόλησης με την ψηφιακή τεχνολογία στην ανάπτυξη και τις λειτουργίες του εγκεφάλου.

Από τις έρευνες προκύπτει ότι οι “ψηφιακοί” αυτοί εγκέφαλοι αναπτύσσουν νέες ικανότητες και χρησιμοποιούν νέες τεχνικές μάθησης, όμως ταυτόχρονα τείνουν να ξεχάσουν όσες ικανότητες αδρανούν με αυτό τον νέο τρόπο ζωής. Σχολιάζονται οι επερχόμενες αλλαγές στον ανθρώπινο τρόπο σκέψης, στη δομή της κοινωνίας και στις έννοιες της εκπαίδευσης και της μάθησης. Υπογραμμίζεται η ανάγκη προσαρμογής των εκπαιδευτικών μεθόδων στα νέα αυτά δεδομένα, που επιβάλλουν οι ανάγκες των αυριανών μαθητών.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Ψηφιακοί Αυτόχθονες, Ψηφιακή Τεχνολογία, Εκπαίδευση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 Τους βλέπουμε παντού. Είναι τα παιδιά που φορούν ακουστικά στα αυτιά, που επικοινωνούν με γραπτά μηνύματα, που πληκτρολογούν πιο γρήγορα από μας και που ξέρουν να μας φτιάξουν τον υπολογιστή όταν κολλήσει. Είναι όλοι γεννημένοι μετά το 1980, όταν δηλαδή γεννήθηκαν και οι πρώτες “κοινωνικές” τεχνολογίες.  Εκτός από την αστυνομική τους ταυτότητα, έχουν και πολλές άλλες: στο Facebook, στην ηλεκτρονική  αλληλογραφία, στο Second Life, στο YouΤube, σε κάθε διαδικτυακό παιχνίδι, στα blog τους, στα προγράμματα Instant Messaging.  Καθένα από αυτά τα παιδιά “υπάρχει” στον ψηφιακό κόσμο με περισσότερες από μια ταυτότητες, “φορώντας” ανά πάσα στιγμή τον χαρακτήρα και την όψη που επιθυμεί. Έχει εκατοντάδες φίλους, σε όλο τον κόσμο, άλλους πραγματικούς και άλλους ψηφιακούς, και μπορεί να επικοινωνεί με όλους ταυτόχρονα. Αυτοί είναι οι “Ψηφιακοί Αυτόχθονες”.

Ο όρος “Ψηφιακοί Αυτόχθονες”  (Digital Natives) [8] πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 2001 από τον Marc Prensky  για να περιγράψει τη νέα γενιά ανθρώπων που, έχοντας ενσωματώσει την τεχνολογία στη ζωή τους από τη στιγμή που γεννήθηκαν, αντιλαμβάνονται καλύτερα τις έννοιες που σχετίζονται με αυτή. Στον αντίποδα βρίσκονται οι “Ψηφιακοί Μετανάστες”[10], δηλαδή όσοι γεννήθηκαν πριν το 1980  (ο ορισμός αφορά τις Η.Π.Α. απ’ όπου και προέρχεται ο όρος – στην Ελλάδα μπορούμε να μιλήσουμε για Ψηφιακούς Αυτόχθονες γεννημένους από το 1990 και μετά), οι οποίοι καλούνται να προσαρμοστούν στην γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα των αυτοχθόνων. Οι σημερινοί μαθητές, έχοντας μεγαλώσει κάτω από διαφορετικές συνθήκες, έχουν εντελώς διαφορετικές απαιτήσεις μέσα στην τάξη, σε σχέση με εμάς τους μεγαλύτερους. Πλήττουν πολύ πιο εύκολα, δεν αντέχουν το μάθημα σε στυλ διάλεξης και μισούν τον πίνακα.  Θέλουν η πληροφορία να παρουσιάζεται με χρήση εικόνων, ήχων και κίνησης, να έχει ένταση, ταχύτητα και ενδιαφέρον. Αυτό είναι απόλυτα αναμενόμενο, αν σκεφτεί κανείς την τεχνολογία που χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους.

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΕ ΕΝΑ ΚΡΙΣΙΜΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ

Η πρώτη γενιά  “Ψηφιακών Αυτοχθόνων”,  δηλαδή παιδιών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στον ψηφιακό κόσμο, ενηλικιώθηκε και σύντομα ο κόσμος μας θα ανασχηματιστεί κατ’ εικόνα και ομοίωσή τους. Η οικονομία, η πολιτική, ο πολιτισμός, ακόμα και η δομή της οικογενειακής ζωής, θα μεταμορφωθούν για πάντα. Σε αυτή την κρίσιμη ιστορική στιγμή οι εκπαιδευτικοί καλούνται να αναπροσαρμόσουν το μάθημά τους έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και τις ανάγκες αυτής της νέας γενιάς μαθητών[9]. Προκειμένου να επικοινωνήσουν με τους μαθητές, έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με όρους όπως τα Blogs, τα Wikies, τα Podcasts, τα Digital stories, Webquests, Games /simulations και καλούνται να ενσωματώσουν όλα τα σύγχρονα μέσα διαχείρισης, παρουσίασης και ανταλλαγής πληροφοριών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε πολλά σχολεία των Η.Π.Α έχουν επιστρατευτεί τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το Twitter και το MySpace, για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των παιδιών στο μάθημα, ενώ έχει αρχίσει να απενοχοποιείται και η χρήση των έξυπνων κινητών τηλεφώνων (όπως τα i-phones) και οι καθηγητές συχνά προτρέπουν τα παιδιά να τα χρησιμοποιήσουν για να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο.

Στη χώρα μας η προσπάθεια  αυτή κάνει τώρα τα πρώτα της βήματα, με την προμήθεια εξοπλισμού στα σχολεία και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις Νέες Τεχνολογίες. Για τους περισσότερους εκπαιδευτικούς, όμως,  η χρήση των εργαλείων Web 2.0 είναι ακόμα ένας εφιάλτης και για κάποιους λίγους, συνήθως νεότερους σε ηλικία, εξαντλείται στην παρουσίαση του μαθήματος με Powerpoint και στην χαοτική αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο. Παρ’ όλα αυτά, το να είμαστε πίσω σε σχέση με τις πιο προοδευμένες τεχνολογικά χώρες, όπως για παράδειγμα τις Ηνωμένες Πολιτείες, μας προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: Μπορούμε σήμερα να γνωρίζουμε τα μελλοντικά αποτελέσματα της ενσωμάτωσης των Ψηφιακών Μέσων στην εκπαίδευση, μέσα από επιστημονικές έρευνες που γίνονται στις χώρες όπου η διαδικασία αυτή έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια. Μας δίνεται η δυνατότητα να κρυφοκοιτάξουμε στο μέλλον της εκπαίδευσης, να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς αλλάζουν οι μαθητές μας και οι ανάγκες τους, αλλά και να γνωρίζουμε προκαταβολικά τις αρνητικές επιδράσεις της υπερβολικής ή λανθασμένης χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας.

Η ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΕΓΚΕΦΑΛΟ

H σύγχρονη έκρηξη της ψηφιακής τεχνολογίας δεν αλλάζει μόνο τον τρόπο που ζούμε και που επικοινωνούμε, άλλα επίσης αλλάζει ραγδαία και βαθιά τους εγκεφάλους μας [1]. Η καθημερινή έκθεση σε αυτή – σε υπολογιστές, έξυπνα κινητά, βιντεοπαιχνίδια, μηχανές αναζήτησης- ενεργοποιεί αλλαγές των εγκεφαλικών κυττάρων και απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών, δυναμώνοντας σταδιακά νέα νευρωνικά μονοπάτια στους εγκεφάλους μας, ενώ αποδυναμώνει τα παλιά. Μπορεί εμείς να μην συνειδητοποιούμε τις αλλαγές στα νευρωνικά δίκτυα του εγκέφαλου μας, άλλα αυτές γίνονται μόνιμες με την συχνή επανάληψη. Αυτή η εξελικτική εγκεφαλική διαδικασία έχει συμβεί μέσα σε μια γενιά και μπορεί να αποτελέσει μια από τις πιο απρόσμενες άλλα και κρίσιμες εξελίξεις στην ανθρώπινη ιστορία.

Ο εγκέφαλος της νέα γενιάς λειτουργεί πια με διαφορετικό τρόπο και αναπτύσσει κάποια νέα χαρακτηριστικά (βλ. Πίνακα 1), που δεν διέθεταν οι άνθρωποι μέχρι σήμερα [18],[19]. Είμαστε μάρτυρες στο ξεκίνημα ενός βαθιού εγκεφαλικού χάσματος ανάμεσα σε νεότερα και παλιότερα μυαλά – μέσα σε μια μόνο γενιά. Αυτό που παλιά ήταν το χάσμα των γενεών, που χώριζε τις αξίες, τη μουσική και τις συνήθειες των νέων από αυτές των γονιών τους, έχει τώρα γίνει μια τεράστια διαίρεση, που επιδρά πάνω σε δυο διαφορετικές κουλτούρες.

 Πίνακας 1 : Τα μαθησιακά χαρακτηριστικά των “Ψηφιακών Αυτοχθόνων”, σε αντιπαράθεση με αυτά των μαθητών προηγούμενων γενιών.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΥΠΟΨΙΝ ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

Εικόνα 1: Αποτελέσματα μελέτης παρακολούθησης του βλέμματος για τρεις ιστοσελίδες. Οι χρήστες κοίταξαν περισσότερο τις κόκκινες περιοχές , λιγότερο τις κίτρινες και ελάχιστα τις μπλε. Δεν κοίταξαν καθόλου τις γκρι περιοχές.

·  Παραμέληση των κοινωνικών δεξιοτήτων: Καθώς το μυαλό εστιάζει σε νέες τεχνολογικές δεξιότητες, απομακρύνεται από τις θεμελιώδεις κοινωνικές. Για κάθε 1 ώρα που ξοδεύουμε στον υπολογιστή, η παραδοσιακή πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση μειώνεται κατά 30 λεπτά. Με την αποδυνάμωση των νευρωνικών δικτύων που ελέγχουν την ανθρώπινη επαφή, τείνουμε να παρεξηγούμε ή και να μπερδεύουμε τα μη λεκτικά μηνύματα.

·  Διαφορετικός τρόπος ανάγνωσης κειμένου: Μελέτες των συνηθειών ανάγνωσης στο διαδίκτυο ανακάλυψαν κάτι που ονομάστηκε “Πρότυπο σχήματος F για την ανάγνωση διαδικτυακού περιεχομένου”[4]. Πρόκειται για την τεχνική του να διαβάζει κανείς οριζόντια κατά μήκος των λίγων πρώτων γραμμών, έπειτα μέχρι τη μέση για μερικές γραμμές ακόμα και τέλος κάθετα τις υπόλοιπες, ως το τέλος της σελίδας

 · Ταχύτητα και περιφερειακή όραση: Το να χρησιμοποιεί κανείς ψηφιακές τεχνολογίες ακονίζει κάποιες γνωστικές δυνατότητες. Μαθαίνει να αντιδρά πιο γρήγορα σε οπτικά ερεθίσματα και βελτιώνει πολλές μορφές προσοχής, κυρίως την ικανότητα να προσέχει εικόνες στην περιφερειακή του όραση. Αναπτύσσει μεγαλύτερη ικανότητα να διατρέχει μεγάλες ποσότητες πληροφορίας και να αποφασίζει τι είναι σημαντικό και τι όχι.

·  Παράλληλη επεξεργασία Οι μαθητές βρίσκουν την τηλεόραση φοβερά βαρετή. Το 1/3 των νέων χρησιμοποιούν και κάποιο άλλο μέσο (συνήθως το διαδίκτυο), ενώ βλέπουν τηλεόραση. Ακόμα και οι μαθητές του γυμνάσιου κάνουν παράλληλη επεξεργασία διαρκώς. Κατεβάζουν μουσική στο ipod και στέλνουν sms στους φίλους τους, την ώρα που κάνουν τα μαθήματα τους.

· Αυξημένη νοημοσύνη: Η ψηφιακή εξέλιξη των εγκεφάλων μας μπορεί να αυξάνει τη νοημοσύνη μας. Οι. μέσες τιμές του IQ ανεβαίνουν σταθερά [16] καθώς εξελίσσεται ο ψηφιακός πολιτισμός και η δυνατότητα να κάνουμε παράλληλες εργασίες (multitasking)[17] χωρίς λάθη, αυξάνεται.

· Λαχτάρα για άμεση επιβράβευση:  Οι Ψηφιακοί Αυτόχθονες κάνουν παράλληλη επεξεργασία με ευκολία και η πρόσβαση τους σε οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα  έχει προγραμματίσει τους εγκεφάλους τους να λαχταρούν την άμεση επιβράβευση [24]. Έχουν συντομότερα διαστήματα προσοχής , ιδιαίτερα απέναντι σε παραδοσιακές μορφές μάθησης.

· Άγχος και διαταραχές προσοχής: Όμως οι έρευνες δείχνουν ότι η υπερβολική παράλληλη επεξεργασία μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του άγχους, σε διαταραχές της προσοχής, άλλα και σε μείωση της απόδοσης. Συχνά οι εκπαιδευτικοί διαμαρτύρονται ότι οι νέοι που ανήκουν στη γενιά της παράλληλης επεξεργασίας είναι λιγότερο αποδοτικοί στα μαθήματα τους.

· Δυσκολία γενίκευσης: Κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η χρόνια και έντονη παράλληλη επεξεργασία μπορεί ακόμα και να καθυστερήσει τη σωστή ανάπτυξη του εμπρόσθιου φλοιού [23], της περιοχής δηλαδή του εγκεφάλου που μας βοηθά να δούμε τη γενική εικόνα, να αναβάλουμε την επιβράβευση, να σκεφτούμε γενικά και να προγραμματίσουμε το μέλλον.

· Κίνδυνος Δ.Ε.Π.: Η χρόνια έκθεση σε  τεχνολογίες όπως η τηλεόραση, τα βιντεοπαιχνίδια και οι υπολογιστές, αυξάνουν τον κίνδυνο για Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής[27],[28]. Έρευνες του πανεπιστημίου του Brown έδειξαν ότι οι έφηβοι που παίζουν παιχνίδια στον διαδίκτυο η σε κονσόλα για πάνω από μια ώρα την ήμερα είχαν περισσότερα συμπτώματα ΔΕΠ από αυτούς που δεν παίζουν. Αλλά και η νευροεπιστήμονας Susan Greenfield[12] προειδοποιεί οτι τα γραπτά μηνύματα, το Facebook και άλλες μορφές άμεσης επικοινωνίας μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των διαταραχών ελλειμματικής προσοχής.

·  Άλλα προβλήματα υγείας: Το να μένουν τα παιδιά ξύπνια ως αργά παίζοντας βιντεοπαιχνίδια, σερφάροντας στο διαδίκτυο και στέλνοντας μηνύματα, μπορεί να οδηγήσει σε μαθησιακές δυσκολίες, απότομες αλλαγές διάθεσης, παιδικό άγχος[25,][30] και κατάθλιψη[11].

· Δυσκολίες στη γραμματική και το συντακτικό: “T knc? vrm p. 3rc tpt?ohi” σημαίνει “Τί κάνεις; Βαριέμαι πολύ. Ξέρεις τίποτα; Όχι”. Πρόκειται για ένα τυπικό παράδειγμα διαλόγου μέσω Facebook ή μέσω κινητού τηλεφώνου (στα ελληνικά). Δάσκαλοι και φιλόλογοι στην Ελλάδα και το εξωτερικό συχνά διαμαρτύρονται ότι οι επιδόσεις των μαθητών στην ορθογραφία και το συντακτικό διαρκώς χειροτερεύουν. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι όλο και μικρότερο ποσοστό των νέων διαβάζουν βιβλία για ευχαρίστηση[20]κάθε χρονιά όλο και λιγότεροι μαθητές είναι σε θέση να συνθέσουν μόνοι τους μια σωστή παράγραφο.

· Μικρότερη ακρίβεια: Η κακή ορθογραφία φαίνεται πως είναι το πιο μικρό από τα προβλήματα που προκαλεί η υπερβολική χρήση μηνυμάτων. Έρευνες που έγιναν στην Αυστραλία[5] δείχνουν ότι τα μηνύματα μαθαίνουν τους νέους να είναι πιο γρήγοροι αλλά και λιγότερο ακριβείς. Ειδικά το σύστημα πρόβλεψης λέξεων (το γνωστό Τ9), λένε οι επιστήμονες, είναι εύχρηστο, αλλά φοβερά ανακριβές. Με συχνή χρήση, η συγγραφή μηνυμάτων μπορεί να αναδιοργανώσει τον εγκέφαλου ενός παιδιού, κάνοντάς το πιο απρόσεκτο. Σύμφωνα με τον επιδημιολόγο  Michael Abramson [5], οι νέοι που χρησιμοποιούν πολύ το κινητό τους κάνουν πιο πολλά λάθη σε ασκήσεις που προϋποθέτουν μνήμη, περιόδους συγκέντρωσης και μάθηση. “Υποψιαζόμαστε ότι είναι ένα επίκτητο πρότυπο συμπεριφοράς” λέει ο ίδιος.

 Ψηφιακοί Αυτόχθονες:

Ποιες είναι οι απαιτήσεις της νέας γενιάς μαθητών; Η εκπαίδευση σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι – Μέρος ΙΙ

ΕΙΝΑΙ ΟΝΤΩΣ Ο ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΠΙΟ ΕΞΥΠΝΟΣ;

Αυτό το ερώτημα είναι πεδίο σύγκρουσης για τους Αμερικανούς επιστήμονες τα τελευταία χρόνια. Οι απόψεις διίστανται σε τέτοιο βαθμό που κάποιοι περιγράφουν τους Ψηφιακούς Αυτόχθονες ως την πιο έξυπνη γενιά ανθρώπων και άλλοι ως την πιο κουτή που υπήρξε ποτέ. Οι John Palfrey και Urs Gasser, επικεφαλής του Digital Media Project,  ενός πολυδιάστατου ερευνητικού έργου, που έχει ως στόχο τη μελέτη της μετάβασης από τα εκτός δικτύου/αναλογικά στο δικτυωμένα/ψηφιακά μέσα, γράφουν στο βιβλίο τους με τίτλο “Γεννημένοι Ψηφιακοί: καταλαβαίνοντας την πρώτη γενιά Ψηφιακών Αυτοχθόνων”[2]:

“Οι Ψηφιακοί Αυτόχθονες είναι απίστευτα δημιουργικοί. Είναι αδύνατο να πούμε αν είναι περισσότερο ή λιγότερο δημιουργικοί από τις προηγούμενες γενιές, αλλά ένα είναι σίγουρο: Εκφράζουν τους εαυτούς τους δημιουργικά με  τρόπους πολύ διαφορετικούς από αυτούς που χρησιμοποιούσαν οι γονείς τους στην ίδια ηλικία. Πολλοί από αυτούς αντιλαμβάνονται την πληροφορία ως κάτι εύπλαστο, κάτι που μπορούν να ελέγξουν και να ανασχηματίσουν με νέους κι ενδιαφέροντες τρόπους. Αυτό μπορεί είναι από το να επεξεργαστούν ένα προφίλ στο MySpace ή ένα λήμμα στην Wikipedia, να κάνουν μια ταινία ή ένα online βίντεο, ή να κατεβάσουν ένα τραγούδι.— νόμιμα ή μη. Είτε το έχουν συνειδητοποιήσει, είτε όχι έχουν φτάσει στο σημείο να έχουν έναν έλεγχο πάνω στο πολιτιστικό τους περιβάλλον που δεν έχει προηγούμενο.”.

Στον αντίποδα, ο Mark Bauerlein στο βιβλίο του με τον προβοκατόρικο τίτλο “Η πιο χαζή γενιά” [3]γράφει:

“Η αυγή της ψηφιακής εποχής κάποτε γέννησε ελπίδες: Διαδίκτυο, e-mail, blogs, αλληλεπιδραστικά και υπερρεαλιστικά βιντεοπαιχνίδια υπόσχονταν να αποφέρουν μια γενιά από πιο έξυπνα, πιο ενήμερα, πιο πνευματικά καλλιεργημένα παιδιά. Όροι όπως “Αυτοκινητόδρομος πληροφοριών” (informationhighway) και “Οικονομία της γνώσης”, μπήκαν στο λεξικό και συμπεράναμε ότι οι έφηβοι θα χρησιμοποιούσαν την τεχνογνωσία και την κατανόηση που είχαν για την τεχνολογία, ώστε να διαμορφώσουν την πρωτοπορία αυτής της νέας εποχής της υπερπληροφόρησης. Αυτή ήταν η υπόσχεση. Αλλά ο διαφωτισμός δεν συνέβη. Σύμφωνα με τις πρόσφατες αναφορές από κυβερνητικές υπηρεσίες, οργανισμούς, εταιρίες δημοσκοπήσεων και ακαδημαϊκούς φορείς, οι περισσότεροι νέοι στις Η.Π.Α. ούτε διαβάζουν λογοτεχνία (ούτε ξέρουν απόλυτα πώς να το κάνουν), ούτε εργάζονται αξιόπιστα, ούτε επισκέπτονται πολιτιστικούς φορείς (οποιουδήποτε είδους), ούτε ψηφίζουν (οι περισσότεροι δεν κατανοούν ένα απλό ψηφοδέλτιο). Δεν μπορούν να εξηγήσουν βασικές επιστημονικές μεθόδους, να διηγηθούν ορόσημα στην ιστορία της χώρας ή να ονοματίσουν οποιονδήποτε από τους πολιτικούς που τους αντιπροσώπους. Το μόνο στο οποίο υπερτερούν είναι στο “μεταξύ τους”. Ξοδεύουν απίστευτα πολύ χρόνο στέλνοντας ηλεκτρονικά ιστορίες, φωτογραφίες, τραγούδια και κείμενα πέρα δώθε, απολαμβάνοντας την προσοχή των onlineφίλων τους και κατοικώντας σε έναν κόσμο ανόητων πειραγμάτων και  άτεχνων εικόνων.”

Είναι γεγονός πως η επανάσταση της ψηφιακής τεχνολογίας μας ρούφηξε σε μια κατάσταση διαρκούς μερικής προσοχής. Αυτό σημαίνει να είναι κανείς διαρκώς απασχολημένος, έχοντας ανοιχτές καρτέλες με οτιδήποτε[29], χωρίς να συγκεντρώνεται πραγματικά σε κάτι [22].

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Όπου και αν βρίσκεται η αλήθεια, είναι γεγονός, ότι οι εκπαιδευτικοί πλέον καλούνται όχι μόνο να επιμορφωθούν, ώστε να μπορούν να προσαρμόσουν το μάθημα τους στις απαιτήσεις της Ψηφιακής Γενιάς μαθητών, αλλά και να έρθουν αντιμέτωποι με διάφορες αρνητικές συνέπειες της ενσωμάτωσης της υψηλής τεχνολογίας στη ζωή μας όπως υπερκινητικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης, κατάθλιψη και μανία παράλληλης επεξεργασίας και πλέον χρειάζεται να είναι προετοιμασμένοι και για αυτές.

Πρέπει ακόμα να μην ξεχνούν ότι μπορεί να υπάρχει διαθεσιμότητα κοινωνικών δικτύων, ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και άμεσων μηνυμάτων, αλλά αυτοί οι τρόποι επικοινωνίας στερούνται τη συναισθηματική ζεστασιά της άμεσης ανθρώπινης επαφής και συχνά χειροτερεύουν την αίσθηση απομόνωσης των ανθρώπων. Επίσης, η επανάσταση υψηλής τεχνολογίας έχει συμβάλλει σε πολλές μορφές άγχους, από χρόνιες γενικευμένες διαταραχές ως κρίσεις πανικού που καθιστούν το άτομο πρακτικά ανάπηρο.

Οι Ψηφιακοί Αυτόχθονες ζουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους online, χωρίς να διαχωρίζουν το online από το offline. Αντί να αντιμετωπίζουν την ψηφιακή τους ταυτότητα και την ταυτότητα στον πραγματικό κόσμο ως ξεχωριστά πράγματα, έχουν μόνο μια (με αναπαραστάσεις σε δύο, τρεις ή περισσότερους χώρους). Δεν θεωρούν τις υβριδικές ζωές ως κάτι  το αξιοπερίεργο.  Μέσω των κοινωνικών δικτύων, συνδέονται, μιλάνε και μοιράζονται φωτογραφίες με φίλους από όλο τον κόσμο. Μπορεί ακόμα να συνεργάζονται δημιουργικά ή πολιτικά με τρόπους που θα ήταν αδύνατο πριν τριάντα χρόνια. Αλλά σε αυτή την πορεία της αμείλικτης συνδεσιμότητας, η ουσία των σχέσεων – ακόμα και το τί σημαίνει να είσαι “φίλος” με κάποιον- αλλάζει. Οι online φιλίες βασίζονται κατά πολύ στα ίδια στοιχεία που βασίζονται οι παραδοσιακές φιλίες – κοινά ενδιαφέροντα, συχνή αλληλεπίδραση κτλ. – αλλά έχουν και ένα πολύ διαφορετικό χαρακτηριστικό: Συχνά εξαφανίζονται, είναι εύκολο να μπεις και να βγεις από αυτές, χωρίς ούτε καν ένα αντίο. Και επίσης ίσως είναι διαρκείς με τρόπους που ακόμα δεν έχουμε κατανοήσει.

Ο εγκέφαλος του ατόμου που μεγαλώνει  μέσα στα βιντεοπαιχνίδια [21] και τον εικονικό ψηφιακό κόσμο συνηθίζει να λέει: “Μπορώ να παραιτηθώ ότι ώρα θέλω από αυτό που κάνω” και “Θέλω επιβράβευση εδώ και τώρα! Δεν μου αρέσει η μακροχρόνια προσπάθεια που θα με αποζημιώσει στο μακρινό μέλλον”. Για ένα άτομο που έχει συνηθίσει να διαβάζει σύμφωνα με το F-πρότυπο, είναι πολύ δύσκολο να διαβάσει έστω και μια σελίδα  από ένα βιβλίο δίνοντας την απαραίτητη προσοχή σε όλο το κείμενο. Όλα αυτά είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και την απόδοση των παιδιών στην τάξη και οι εκπαιδευτικοί πρέπει πλέον να τους λαμβάνουν υπόψιν. “Έχουμε έναν εγκέφαλο που είναι ανοικτός και ακόμα αλλάζει και μια τεχνολογία που απαιτεί να γίνουμε γρηγορότεροι και πιο αυτόματοι. Φυσική συνέπεια αυτού είναι να αυξηθεί η πιθανότητα να κάνουμε λάθη” λέει η γνωστική νευροεπιστήμονας  στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο Laura-Ann Petitto, πρωτοπόρος στην έρευνα πάνω στις διαταραχές του λόγου.

Όλα τα παραπάνω είναι κομμάτι της νέας εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Κι όμως, ο καθηγητής δίνει στο μαθητή μια τέτοια εργασία: “Πήγαινε στο Google, πληκτρολόγησε τις λέξεις, κατέβασε τρεις σχετικές ιστοσελίδες, κόψε και κόλλα μερικά κομμάτια σε ένα νέο έγγραφο, πρόσθεσε τις μεταβάσεις, τύπωσε το και παρέδωσε το”. Το καινούριο μαθησιακό μοντέλο είναι αυτό της ανάκτησης πληροφορίας και όχι της διαμόρφωσης γνώσης. Το υλικό πηγαίνει από το διαδίκτυο κατευθείαν στο χαρτί της εργασίας, χωρίς να περνά από το μυαλό των μαθητών.  “Κι όμως ο εκπαιδευτικός κόσμος, δεν βλέπει τον κίνδυνο σε αυτές τις εξελίξεις και προσαρμόζει την έννοια την εκπαίδευσης στη νέα πραγματικότητα, η οποία διαμορφώνεται από το πώς η νέα γενιά μαθαίνει (και δεν μαθαίνει), αντί να προσπαθεί να προσαρμόσει τα παιδιά σε σταθερά πρότυπα γνώσης και μάθησης”, σχολιάζει ο J. Bowman [15].

Το απαισιόδοξο σενάριο λέει ότι υποβαθμίζουμε τις λεκτικές και υπολογιστικές ικανότητες σε “γνώσεις χαμηλού επιπέδου”, ενώ αναβαθμίζουμε τις ικανότητες συλλογής πληροφοριών, αναγνώρισης προτύπων και ελέγχου του χώρου, που ενισχύονται από τις πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή.  Αυτό θα είναι το πρώτο βήμα σε μια σειρά υποβιβάσεων, που θα ακολουθήσουν τους Ψηφιακούς Αυτόχθονες μέχρι το Λύκειο και το Πανεπιστήμιο, έως ότου όλοι βγουν από την εκπαιδευτική διαδικασία με διδακτορικό στο Googling. Το αισιόδοξο σενάριο λέει πώς η γενιά της Ψηφιακής εποχής θα είναι η πιο δημιουργική και επικοινωνιακή από όλες. Θα αλλάξει τον κόσμο και τον πολιτισμό με τρόπους που δεν είχαμε φανταστεί και θα δώσει ίσες ευκαιρίες σε περισσότερους ανθρώπους παρέχοντας ελεύθερη και απεριόριστη πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία.

Όποια και αν είναι όμως η πραγματικότητα ένα είναι σίγουρο: ο νέος κόσμος της υψηλής τεχνολογίας επηρεάζει το πώς οι νέοι αναπτύσσουν την αίσθηση του εγώ τους και της αξίας τους μέσα στον κόσμο[31]. Η δυνατότητα να βυθιστεί κάνεις μέσα στο φανταστικό σύμπαν ενός παιχνιδιού ή η δύναμη του να είναι λίγα χτυπήματα πλήκτρων μακριά από οποιοδήποτε φίλο του στον πλανήτη, διαμορφώνει – θετικά ή αρνητικά – την ταυτότητα και την αυτοεκτίμηση του. Και αυτά είναι δυο βασικά στοιχεία, που υπαγορεύουν τις πράξεις του και καθορίζουν τον ανθρωπισμό του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Gary Small, Gigi Vorgan (2008). iBrain: Surviving the Technological Alteration of the Modern Mind. Publisher: William Morrow

2.  John Palfrey, Urs Gasser (2008). Born Digital: Understanding the First Generation of Digital Natives, Publisher: Basic Books.

3.  Mark Bauerlein (2008). The dumbest generation . How the Digital Age Stupefies Young Americans and Jeopardizes our future. Penguin books.

4.  Jacob Nielsen (2009).  Eyetracking Web Usability, New Riders Press

5.  Abramson  M J  et al. (2010). Use of mobile phones and changes in cognitive function in adolescents. Journal of Occupational and Environmental Medicine

6.   Prensky, M. (2001a, September/October). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5), 1-6.

7.   Prensky, M. (2001b, November/December). Digital natives, digital immigrants, part 2: Do they really think differently? On the Horizon, 9(6), 1-6.

8.  Digital Natives – http://www.digitalnative.org/Main_Page

9.  Digital Natives in the Classroom – http://coe.sdsu.edu/eet/articles/digitalnatives/index.htm

10. Digital Native or Digital Immigrant, Which Language Do You Speak? http://www.nacada.ksu.edu/clearinghou … ssues/Digital-Natives.htm

11.  Texting may rewire young brains. The globe and Mail. http://www.theglobeandmail.com/life/texting-may-rewire-young-brains/article1254218/

12. Texting ‘could increase attention deficit disorders. The Telegraph.
http://www.telegraph.co.uk/technology … -Baroness-Greenfield.html

13. Jessica E. Moyer (2010). Teens Today Don’t Read Books Anymore: A Study of Differences in Interest and Comprehension Based on Reading Modalities. Symposium Paper Presentations, Volume 1 Number 1: November 2010

14. One in four read no books last year (2007). USA today
http://www.usatoday.com/news/nation/2007-08-21-reading_N.htm

15. James Bowman (2008). Is stupid making us Google? The New Atlantis, Number 21, Summer 2008, pp. 75-80.

16.  Flynn JR. The hidden history of IQ and special education: Can the problems be solved? Psycholog y, Public Policy and Law 2000;6:191–8.

17. Kearney P. Cognitive assessment of game-based learning. British Journal of Educational Technolog y 2007;38:529–31.

18. Roberts DF, Foehr UG, Rideout V. Generation M:Media in the lives of 8–18 year-olds. A Kaiser Family Foundation Study. 2005, www .kff .org/ entmedia/ upload/ Generation -M – Media -in -the -Lives -of–8–18-Year -olds -Report .pdf .

19. Bischof HJ. Behavioral and neuronal aspects of developmental sensitive periods. Neuroreport 2007;18:461–5.

20. National Endowment for the Arts. Reading at risk: A survey of literary reading in America: Research Division Report #46. National Endowment for the Arts. Washington, DC, June 2004, www.nea.gov/ pub/ ReadingAtRisk.pdf.

21. Zimmerman FJ, Christakis DA, Meltzoff AN. Television and DVD/video viewing in children younger than 2 years. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine 2007;161:473–9.Dan A. Videos as a baby brain drain. Los Angeles Times. August 7, 2007.

22.  Foerde K, Knowlton BJ, Poldrack RA. Modulation of competing memory systems by distraction. Proceedings of the National Academy of Sciences U S A 2006;103:11778–83.

23.         Mori A. Terror of Game-Brain. NHK Books, Tokyo, Japan. 2002. Matsuda G. Hinaki K. Neuroimage 2006; 29: 706–11

24.  AMA Report of the Council on Science and Public Health. Emotional and Behavioral Effects, Including Addictive Potential,of Video Games, www .ama -assn .org/ ama1/ pub/ upload/ mm/ 467/ csaph12a07 .doc .

25.  Czaja SJ, Charness N, Fisk AD, et al. Factors predicting the use of technolog y: Findings from the Center for Research and Education on Aging and Technolog y Enhancement (CREATE). Psycholog y and Aging 2006; 21:333–52, www.pubmedcentral.nih .gov/ articlerender .fcgi ?tool=pubmed & pubmedid=16768579

26.  Tun PA, O’Kane G, Wingfield A. Distraction by competing speech in young and older adult listeners. Psycholog y and Aging 2002;17:453–67.

27.  American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders DSM-IV-TR, Fourth Edition(text revision). Washington, DC, American Psychiatric Association. 2000.

28.   Polanczyk G, Rohde LA. Epidemiolog y of attention- deficit/hyperactivity disorder across the lifespan. Current Opinion in Psychiatry 2007 20:386–92.

29. σRubinstein JS, Meyer DE, Evans JE. Executive control of cognitive processes in task switching. Journal of Experimental Psycholog y and Human Perceptual Per for mance 2001;27:763–97.

30.   Czaja SJ, Charness N, Fisk AD, et al. Factors predicting the use of technolog y: Findings from the Center for Research and Education on Aging and Technolog y Enhancement (CREATE). Psycholog y and Aging 2006;21:333–52.

31. Allison SE, von Wahlde L, Shockley T, Gabbard GO. The development of the self in the era of the Internet and role- playing fantasy games. American Journal of Psychiatry 2006;163:381–5.

Δημοσιεύτηκε με την άδεια της συγγραφέως.

Δήμητρα Τσιόπελα