Χρόνια μετά τις επεισοδιακές εκλογές των ΗΠΑ του 2016, οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το Instagram και το Twitter εμπλέκονται σε μια συνεχή σειρά σκανδάλων. Όμως, παρά τις προφανείς ελλείψεις τους, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια εναλλακτική.
Η σκηνή είχε στηθεί ήδη για έναν αμφισβητία όταν έσκασε το TikTok το 2018, μετά τη συγχώνευσή του με το musical.ly. Η ανάπτυξη της εφαρμογής για τον διαμοιρασμό βίντεο έλαβε προωθήθηκε αρκετά κατά τη διάρκεια της πανδημίας και από τότε έχει γίνει ένας κεντρικός κόμβος στην παγκόσμια κουλτούρα, καθώς ο εξαιρετικά αποτελεσματικός αλγόριθμός της κρατάει τους χρήστες και ιδιαίτερα τους νέους, καρφωμένους στις οθόνες τους.
Τέτοια γεγονότα συνήθως γιορτάζονται από τη βιομηχανία της τεχνολογίας και την κυβέρνηση: μια εταιρεία τεχνολογίας λανσάρει ένα νέο προϊόν και επιτυγχάνει τεράστια ανάπτυξη χρηστών μέσα σε λίγα χρόνια Επιβάλλεται στον σκληρό ανταγωνισμό από κατεστημένους φορείς και δημιουργεί ένα σημαντικό πολιτιστικό αποτύπωμα.
Ωστόσο, δεν υπήρξαν τέτοιοι έπαινοι στην περίπτωση του TikTok, επειδή η ByteDance, στην οποία ανήκει η πλατφόρμα, είναι μια εταιρεία από την Κίνα. Για πρώτη φορά, μια κινεζική εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης αμφισβητεί ουσιαστικά την κυριαρχία των ανταγωνιστών της στις ΗΠΑ. Κατά συνέπεια, η άνοδός της προκαλεί πρωτίστως φόβο και όχι πανηγυρισμούς.
Τώρα περιμένουμε να δούμε αν η κυβέρνηση του Joe Biden θα απαγορεύσει την εφαρμογή στις Ηνωμένες Πολιτείες, επικαλούμενη ανησυχίες για τις κινεζικές ικανότητες επιτήρησης.
Αυτό φυσικά έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική δεκαετιών των ΗΠΑ για την τεχνολογία, η οποία προωθεί την παγκόσμια επέκταση του Διαδικτύου με κάθε κόστος.
Για να δικαιολογήσουν αυτή την πολιτική προσέγγιση, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ χαρακτηρίζουν οποιονδήποτε περιορισμό στην πρόσβαση στο Διαδίκτυο σαν παραβίαση του δικαιώματος των ανθρώπων στην ελευθερία του λόγου.
Όμως η ελευθερία του λόγου δεν ήταν ποτέ ο τελικός στόχος: στην πραγματικότητα, η ιδέα ενός παγκόσμιου, αφιλτράριστου Διαδικτύου ήταν κυρίως ελκυστική στο βαθμό που διασφαλίζει ότι οι Αμερικανικές εταιρείες διατηρούν την κυριαρχία τους στην αγορά. Τώρα που αμφισβητείται η κυριαρχία τους, οι υποτιθέμενοι υπερασπιστές ενός ελεύθερου και ανοιχτού διαδικτύου, άρχισαν να ψάλλουν άλλο τροπάριο.
ΗΠΑ vs Κίνας
Για δεκαετίες οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούσαν την Κίνα σαν μια πηγή απεριόριστης φθηνής εργασίας και χαμηλού κόστους αγαθών, και όχι σαν ένα πραγματικό οικονομικό και γεωπολιτικό ανταγωνιστή. Αυτή η στάση άρχισε να αλλάζει κατά την εποχή του Barack Obama ενώ η πολιτική των ΗΠΑ αλλάζει σημαντικά κατά την εποχή του Donald Trump, καθώς Αμερικανοί αξιωματούχοι άρχισαν να τρομοκρατούν το κοινό για την απειλή της κινεζικής τεχνολογικής ανάπτυξης.
Η κυβέρνηση Trump επέβαλε περιορισμούς στον εξοπλισμό της Huawei, προσπάθησε να απαγορεύσει το TikTok και το WeChat και προώθησε ένα όραμα για ένα “Καθαρό Διαδίκτυο” που θα απέκλειε τις τεχνολογίες που αναπτυσσόταν στην Κίνα. Αντί να ανατρέψει τις ενέργειες του προκατόχου του, ο Joe Biden διπλασίασε την εκστρατεία κατά της κινεζικής τεχνολογίας, παρουσιάζοντάς την σαν κίνδυνο εθνικής ασφάλειας και θεωρώντας την μέρος της ευρύτερης σύγκρουσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας.
Αφού απαγόρευσαν το TikTok από τις κυβερνητικές συσκευές των ΗΠΑ και έκαναν πολλές άλλες δυτικές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, η κυβέρνηση Biden προσπάθησε να αναγκάσει τους Κινέζους ιδιοκτήτες του TikTok να πουλήσουν τις μετοχές τους υπό την απειλή της πλήρους απαγόρευσης.
Οι ανησυχίες της κυβέρνησης των ΗΠΑ επικεντρώνονται στη συλλογή δεδομένων των χρηστών από το TikTok και τον ισχυρισμό ότι στα δεδομένα αυτά θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (CPC) για να αποκτήσουν ένα γεωπολιτικό πλεονέκτημα έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά αυτές οι δικαιολογίες-θέσεις φέρεται να υποστηρίζονται όλο και περισσότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα τελευταία χρόνια, η TikTok έχει συνάψει συμφωνίες με την Oracle για την αποθήκευση των δεδομένων από τις ΗΠΑ σε κέντρα δεδομένων στην Ιρλανδία και τη Νορβηγία για την αντιμετώπιση ανησυχιών για την ασφάλεια των δεδομένων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς ορισμένων νομοθετών των ΗΠΑ, η TikTok είναι μια ιδιωτική εταιρεία και όχι μια κρατική επιχείρηση υπό την κυριαρχία του CPC. Στην πραγματικότητα, εάν το CPC ήθελε πρόσβαση στα δεδομένα χρηστών των ΗΠΑ, έχει πολλούς ευκολότερους τρόπους πρόσβασης μέσω των μεσιτών δεδομένων που χρησιμοποιεί ήδη το FBI και το Υπουργείο της Εσωτερικής Ασφάλειας.
Η συλλογή δεδομένων και η ακατάλληλη χρήση τους δεν είναι ένα πρόβλημα που δημιούργησε το TikTok, αλλά ένα ευρύτερο ζήτημα που αφορά όλες τις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης και πολλές άλλες εταιρείες τεχνολογίας.
Η επιθυμία της κυβέρνησης των ΗΠΑ να απαγορεύσει το TikTok αντί να τα βάλει με ολόκληρη τη βιομηχανία είναι μια πολύ καλή ένδειξη του ότι η εκστρατεία της δεν αφορά πραγματικά την εθνική ασφάλεια ή την προστασία δεδομένων, αλλά κάτι πολύ βαθύτερο: τη διατήρηση της αμερικανικής οικονομικής και γεωπολιτικής ηγεμονίας.
Στο πλαίσιο των ψηφιακών δικαιωμάτων, η απαγόρευση του TikTok θα ήταν κατά κύριο λόγο παραβίαση της ελευθερίας του λόγου των χρηστών σύμφωνα με την Πρώτη Τροποποίηση του συντάγματος των ΗΠΑ. Θα μπλόκαρε μια πλατφόρμα όπου εκατομμύρια άνθρωποι επικοινωνούν μεταξύ τους, αλλά και την ευκαιρία σε ένα μικρότερο αριθμό “δημιουργών” να κερδίσουν κάποιο εισόδημα ή ακόμα και να ζήσουν από τις δημοσιεύσεις τους.
Το επιχείρημα δεν είναι εντελώς λανθασμένο, αλλά καθοδηγείται από ένα ελευθεριακό πλαίσιο του Διαδικτύου καμουφλαρισμένο για την κρατική εξουσία που δεν αντανακλά την πραγματικότητα. Ενισχύει τον χαρακτηρισμό της Κίνας ως εχθρού, και δεν εξηγεί γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες αλλάζουν την πολιτική τους για την τεχνολογία αυτή τη στιγμή.
Πώς εξυπηρέτησε το Διαδίκτυο τα συμφέροντα των ΗΠΑ
Στο Internet for the People, ο Ben Tarnoff εξηγεί ότι κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, “το διαδίκτυο πέθανε απότομα και εμφανίστηκε κάτι διαφορετικό”. Ήταν η δεκαετία που το Διαδίκτυο, το οποίο ήταν προϊόν έρευνας με δημόσια χρηματοδότηση, τελικά παραδόθηκε στον ιδιωτικό τομέα. Σε αντίθεση με το πλαίσιο των οργανώσεων ψηφιακών δικαιωμάτων, επέτρεψε στις εταιρείες να αποικίσουν πλήρως το εκκολαπτόμενο ψηφιακό περιβάλλον και να διαμορφώσουν την ανάπτυξή του, πάντα φυσικά με τη βοήθεια του κράτους.
Το 1989, ο γερουσιαστής Al Gore υποστήριξε ότι “το έθνος που αφομοιώνει πληρέστερα τους υπολογιστές υψηλής απόδοσης στην οικονομία του θα αναδειχθεί σαν η κυρίαρχη πνευματική, οικονομική και τεχνολογική δύναμη τον επόμενο αιώνα”. Είδε τις ψηφιακές τεχνολογίες σαν μέσο επέκτασης της ισχύος των ΗΠΑ, και αυτό συνέβη με το Διαδίκτυο. Όπως εξηγεί ο Daniel Greene στο The Promise of Access, το διαδίκτυο ήταν “ένα όργανο ήπιας δύναμης” που έγινε σημαντικό μέσο για την επέκταση της παγκόσμιας επιρροής των Ηνωμένων Πολιτειών και της αγοράς για τις εταιρείες της τεχνολογίας τους.
Μέσα από αυτό το πρίσμα, η αντίληψη ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έπρεπε να διασφαλίσουν την απεριόριστη πρόσβαση στο διαδίκτυο για να μην παραβιάζουν τα δικαιώματα των πολιτών τους ήταν μέρος ενός ευρύτερου νεοφιλελεύθερου πλαισίου που περιλάμβανε προσδοκίες για ελεύθερο εμπόριο και απεριόριστες ροές κεφαλαίων.
Αυτές οι πολιτικές ενίσχυσαν περαιτέρω το κεφάλαιο των ΗΠΑ και της Δύσης σε βάρος των εγχώριων τεχνολογικών βιομηχανιών άλλων χωρών.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια τέτοια προσέγγιση στο διαδίκτυο παρουσιάστηκε σαν μέσο προστασίας της ελευθερίας του λόγου στο εξωτερικό, αλλά εξασφάλιζε επίσης ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεν θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την παγκόσμια κυριαρχία των αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας. Εάν οι ξένες κυβερνήσεις προσπαθούσαν να τους περιορίσουν για άλλες εσωτερικές εναλλακτικές λύσεις, θα κατηγορούνταν για αυταρχική καταστολή.
Το “Μεγάλο Τείχος προστασίας” της Κίνας είναι πράγματι ένα εργαλείο λογοκρισίας στο διαδίκτυο που επιτρέπει στην κινεζική κυβέρνηση να περιορίζει την πρόσβαση των χρηστών σε συγκεκριμένα θέματα. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Το πιο σημαντικό για την κυβέρνηση της Κίνας, είναι ότι προσφέρει και μια μορφή οικονομικού προστατευτισμού που περιορίζει τις δραστηριότητες των ξένων εταιρειών τεχνολογίας για να επιτρέψει στις εγχώριες εταιρείες να καινοτομήσουν και να αναπτυχθούν, ώστε να μπορέσουν τελικά να γίνουν διεθνώς ανταγωνιστικές.
Η Κίνα εφάρμοσε μακροχρόνια μαθήματα σχετικά με τη χρήση εμπορικών φραγμών και τη βιομηχανική πολιτική για την ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας στην εποχή του Διαδικτύου, και ήταν σαφώς πολύ επιτυχημένη. Αυτό θα ήταν σχεδόν αδύνατο αν δεν είχε θέσει περιορισμούς στον ξένο ανταγωνισμό.
Οι ΗΠΑ προστατεύουν τους τεχνολογικούς καπιταλιστές τους
Μετά από δεκαετίες ισχυρισμού ότι η απαγόρευση των υπηρεσιών Διαδικτύου και ο περιορισμός της πρόσβασης των πολιτών σε ορισμένα μέρη του κόσμου είναι μια αυταρχική υπέρβαση, οι Ηνωμένες Πολιτείες αρχίζουν να υιοθετούν ακριβώς αυτές τις πολιτικές. Τα επιχειρήματα για τα ψηφιακά δικαιώματα δεν παρέχουν επαρκή εξήγηση για την αναστροφή τους. Αντίθετα, θα πρέπει να εξετάσουμε τη γεωπολιτική και την πολιτική οικονομία, εάν θέλουμε να κατανοήσουμε πραγματικά τι συμβαίνει στον κλάδο της τεχνολογίας.
Η πραγματικότητα είναι ότι για δεκαετίες, χρησιμοποιούσαν επιχειρήματα για να δικαιολογήσουν την παγκόσμια κυριαρχία των αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας και κατ’ επέκταση, τη συνεχιζόμενη τεχνολογική υπεροχή των Ηνωμένων Πολιτειών. Η άρνηση της Κίνας να συμμορφωθεί με αυτές τις πολιτικές και να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά περιορισμούς για να αναπτύξει τις εγχώριες ικανότητές της είναι αυτό που της επέτρεψε να γίνει ένας σοβαρός αμφισβητίας στον έλεγχο των Ηνωμένων Πολιτειών επί της τεχνολογίας, και αυτό είναι κάτι που η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν θα το επιτρέψει.
Το TikTok δεν περιορίζεται επειδή αποτελεί την μεγαλύτερη απειλή για το απόρρητο και την ασφάλεια των Αμερικανών από οποιαδήποτε άλλη εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης στα τηλέφωνά τους, αλλά επειδή αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση για τις υπηρεσίες των ΗΠΑ όπως το Facebook και το Instagram.
Δεν είναι τυχαίο ότι τη στιγμή που ελεγχόταν η Silicon Valley για αντιμονοπωλιακή δράση, μερικά από τα πιο εξέχοντα στελέχη της άρχισαν να φωνάζουν για τον Κινέζο μπούγκιμαν. Η Meta χρηματοδοτεί μια εκστρατεία κατά του TikTok, προσπαθώντας να προσελκύσει τους δημιουργούς πίσω στις πλατφόρμες της και οι προσπάθειες της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας δεν ήταν και ιδιαίτερα επιτυχημένες καθώς η εστίαση της κυβέρνησης έχει μετατοπιστεί στην καταπολέμηση του κινεζικού τεχνολογικού ανταγωνισμού.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάζουν την εκστρατεία τους κατά των κινεζικών εταιρειών τεχνολογίας σαν μια μάχη πολιτισμού, τοποθετώντας τους εαυτούς σαν υπερασπιστές της δυτικής δημοκρατίας από τον κινεζικό αυταρχικό κομμουνισμό. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θέλουν οι άνθρωποι να παραβλέψουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι Ηνωμένες Πολιτείες που συνεχίζουν να παρακολουθούν τον κόσμο με τη βοήθεια της Silicon Valley .
Η απαγόρευση του TikTok δεν είναι απλώς ένα ζήτημα ελευθερίας του λόγου. Είναι κάτι μεγαλύτερο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βάζουν όρια στην Κίνα για να προσπαθήσουν να υπερασπιστούν την παγκόσμια ηγεμονία και την τεχνολογική υπεροχή τους από μια ανερχόμενη δύναμη, και ειδικότερα να προστατεύσουν την Silicon Valley από τον πρώτο πραγματικό ανταγωνισμό που είχαν εδώ και δεκαετίες. Αυτή η σύγκρουση δεν αφορά το τι είναι καλύτερο για το κοινό ή την προστασία των υποτιθέμενων δυτικών αξιών από ξένους που θα τις υπονόμευαν. Έχει να κάνει με την εξουσία, το κέρδος και τη διασφάλιση ότι η καπιταλιστική τάξη των ΗΠΑ θα διατηρήσει τον έλεγχο της παγκόσμιας τάξης.
