Νιώθω την ανάγκη να γράψω το παρακάτω άρθρο/άποψη γι’αυτά που ακούγονται τις τελευταίες μέρες για το πόσο επηρέασαν ή θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα Social (κοινωνικά δίκτυα) και τα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης συγκεκριμένα το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ.
Προφανώς, όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά, αλλά ας δούμε το θέμα και από μια άλλη οπτική!
Προπαγάνδα είναι η άμεση παρουσίαση ενός μηνύματος με έναν συγκεκριμένο τρόπο ώστε να εξυπηρετήσει συγκεκριμένους σκοπούς. Ετυμολογικά, προπαγάνδα σημαίνει «διάδοση μίας φιλοσοφίας ή άποψης». Ιστορικά, ο όρος χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον εντός πολιτικού συγκεκριμένου και ιδιαίτερα αναφορικά με συγκεκριμένες κινήσεις που προωθούνται από κυβερνήσεις ή πολιτικές ομάδες. Το modus operandi της προπαγάνδας είναι παρόμοιο με αυτό της διαφήμισης. Για την ακρίβεια, η διαφήμιση μπορεί και να οριστεί ως προπαγάνδα υπέρ κάποιου συγκεκριμένου προϊόντος. (Wikipedia)
Ο Αριστοτέλης, μαθητής του Πλάτωνα, έλεγε ότι η ρητορική “δεν είναι απλά η επιτυχία της πειθούς, αλλά η όσο γίνεται μεγαλύτερη προσέγγιση αυτής της επιτυχίας, στο βαθμό που το επιτρέπουν οι εκάστοτε συνθήκες.” Από την αρχαιότητα λοιπόν την πειθώ δεν την απασχολούσε μόνο η αλήθεια αλλά και ο τρόπος, δηλαδή η τεχνική με την οποία επιδιώκεται. Η προπαγάνδα με αυτό τον τρόπο παρουσιάζεται σαν ένα μείγμα λόγου και τεχνικής, όπου ο λόγος, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σαν το περιεχόμενο της πειθούς, μπορεί να κινείται από την καθαρή αλήθεια έως το απόλυτο ψέμα.
Και για να μην μακρηγορώ, ας αρχίσουμε την ανάλυση για το τι συμβαίνει στις μέρες μας. Η πληροφορία σε μορφή δεδομένων ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός. Από τη στιγμή που θα δημοσιευτεί αυτό το άρθρο, μπορεί ελεύθερα να το διαβάσει και να το μοιραστεί όποιος έχει στην κατοχή του ένα smartphone, computer, tablet κτλ, οπουδήποτε στον κόσμο. Ο εκτιμώμενος αριθμός έξυπνων κινητών αυτή τη στιγμή είναι 2.6 δισεκατομμύρια και μέχρι το 2020 στις ανεπτυγμένες αγορές αναμένετε να ξεπεράσει τα 6.1 δισεκατομμύρια. Με λίγα λόγια μέχρι το 2020 σχεδόν κάθε άνθρωπος στον πλανήτη θα είναι κάτοχος μιας συσκευής με άμεση πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Τι σημαίνει αυτό;
Αυτό σημαίνει πως με λίγα ευρώ ο καθένας μας μπορεί να είναι κάτοχος μιας συσκευής που ουσιαστικά σου δίνει ελευθερία δημόσιας φωνής και βήματος χωρίς κανένα περαιτέρω κόστος!
Τι εννοώ με αυτό;
Εννοώ το πολύ απλό, ότι εκτός το κόστος της συσκευής με την οποία θα έχεις πρόσβαση στο διαδίκτυο, που είναι στην επιλογής σου αν θα κοστίσει 100€ ή 800€ για προσωπικούς λόγους αυτοπροβολής και καταναλωτικής ευχαρίστησης, η πρόσβαση και η “φωνή” στο διαδίκτυο είναι πλέον δωρεάν και εφικτή για τον καθένα! Μπορεί ο καθένας να δημιουργήσει όσους λογαριασμούς θέλει σε οποιοδήποτε κοινωνικό δίκτυο (Facebook, Twitter, Instagram κτλ) να έχει σχεδόν ελεύθερη πρόσβαση από οπουδήποτε στο διαδίκτυο (και η τελευταία καφετέρια πλέον παρέχει δωρεάν σύνδεση) και να εκφράζει την άποψή του ελεύθερα.
Hoax είναι η είδηση που αποσκοπεί στη συγκέντρωση κλικ και δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Γίνεται για λόγους μάρκετιγκ και διαδίδεται μέσω Social (κοινωνικών δικτύων) γιατί σαφώς, είναι πολύ ευκολότερο!
Ο τρόπος για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι πολύ εύκολος! Αρκεί η περιγραφή να αρχίζει με τη λέξη “ΣΟΚ” ή παρόμοια, η εικόνα επισκόπησης να είναι σεξουαλικού περιεχομένου, κάτι μη νορμάλ , ή να προκαλεί ευαισθησία.
Αυτό που δεν θέλω να κάνω είναι να κρίνω το περιεχόμενο της είδησης, δεν είμαι σε βαθμό να γνωρίζω ούτε υπάρχει κάποια επιστημονική τεκμηρίωση για το παραπάνω. Οπότε είναι άχρηστες πληροφορίες που απλά με κάνουν να νομίζω, να υποθέτω και όχι να ξέρω. Αυτό που με ενδιαφέρει να κάνω και να κρίνω, είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτή η είδηση μπορεί να φτάσει στο χρονολόγιο του καθενός μας χωρίς να έχουμε επιλέξει να ενημερωνόμαστε από τον συγκεκριμένο πάροχο ειδήσεων.
Πως λειτουργεί; Με τον παρακάτω απλό τρόπο.
Τα κοινωνικά δίκτυα ή Social έχουν σαν βάση λειτουργίας τους την αλληλεπίδραση των χρηστών τους. Πραγματοποιείς κανονικά την εγγραφή σου, βρίσκεις όλους σου τους γνωστούς και τους προσθέτεις στις επαφές σου και αρχίζεις να μοιράζεσαι πράγματα. Μια άλλη λειτουργία που μπορείς να κάνεις σε ένα κοινωνικό δίκτυο, είναι να επιλέξεις να λαμβάνεις ενημερώσεις από παρόχους ειδήσεων. Μπορείς απλά με ένα κλικ (Like) στη σελίδα οποιουδήποτε παρόχου, να έχεις στο χρονολόγιο σου κάθε είδηση άμεσα, δηλαδή τη στιγμή που δημοσιεύεται. Αυτό δεν είναι καθόλου αρνητικό κατά την άποψή μου, γιατί σε γλυτώνει από το να ψάχνεις και να μπαίνεις σε κάθε ιστοσελίδα ξεχωριστά ή να έχεις τις εφαρμογές όλων των ΜΜΕ.
Ποιο είναι το πρόβλημα όμως στον συγκεκριμένο τρόπο πληροφόρησης;
Εγώ μπορεί να θέλω να λαμβάνω ενημερώσεις από όλους και να είμαι μέλος σε αμέτρητα γκρουπς απόψεων ή θεμάτων συζήτησης (τεχνολογικά, κοινωνικά, πολιτικά κτλ).
Η λεπτομέρεια είναι πως όλα αυτά τα γκρουπς και οι πάροχοι ειδήσεων, παρέχουν τις δημοσιεύσεις τους “Δημόσια”! Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει πως το Facebook συγκεκριμένα αποφάσισε πως, οτιδήποτε επιλέγεται να δημοσιεύεται χαρακτηρισμένο ως “Δημόσια” το βλέπουν όλοι και αν όχι, τότε υπάρχει η χορηγία για εξάπλωση (λογικό, με 2 δισεκατομμύρια χρήστες, όλοι πληρώνουν για διαφήμιση)! Μέχρι εδώ όλα καλά! Που είναι η λεπτομέρεια; Η λεπτομέρεια είναι στην εξής πατέντα! Όταν κάποια από τις επαφές μου αλληλεπιδράσει με κάτι το οποίο έχει δημοσιευτεί χαρακτηρισμένο ως “Δημόσιο”, θα εμφανιστεί στο χρονολόγιο μου και επιπρόσθετα στα χρονολόγια όλων των επαφών της συγκεκριμένης επαφής!
Με λίγα λόγια, ακόμα και αν δεν επιλέξεις να ενημερώνεσαι από κάποιον φορέα, αν μια επαφή σου αλληλεπιδρά με τα θέματα του συγκεκριμένου φορέα, σου εμφανίζονται στο χρονολόγιο! Παρακάτω 3 παραδείγματα από το δικό μου χρονολόγιο.
Δεν έχω επιλέξει να βλέπω ενημερώσεις σε καμία από τις παραπάνω σελίδες, εν τούτης το μέσο μου προτείνει να τις βλέπω ή να αγοράσω το συγκεκριμένο προϊόν.
Επίσης δεν γνωρίζω την επαφή της δεύτερης εικόνας, αλλά το μέσο μου προτείνει να γίνουμε φίλοι. Ο λόγος που το κάνει είναι ξεκάθαρα για μεγαλύτερη αλληλεπίδραση και απήχηση των διαφημίσεων και όχι να κρατάω επαφές με τους φίλους! Το σλόγκαν “να είμαστε σε επαφή” είναι η κοινωνικά ηθική θέση του Facebook, θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει και προπαγάνδα κάποιος.
Πως ο παραπάνω τρόπος μετάδοσης πληροφοριών μπορεί να επηρεάσει ένα εκλογικό αποτέλεσμα;
Ο παραπάνω τρόπος δεν είναι τίποτα άλλο από έναν αλγόριθμο που επιλέγει να δημοσιεύει προτεινόμενα στα χρονολόγια των αλληλεπιδρόντων επαφών. Ο αλγόριθμος σε καμία περίπτωση δεν επιλέγει τι θα δημοσιεύσει, επιλέγει απλά που θα το δημοσιεύσει και με ποια συχνότητα (χορηγούμενα). Λογοκρισία το Facebook ασκεί μόνο στο γυμνό και στις δημοσιεύσεις σεξουαλικού περιεχομένου. Αν κάποιος απλά θέλει να διαφημίσει κάποιο προϊόν, ή να μοιραστεί “δημόσια” κάποια είδηση, ο αλγόριθμος απλά θα βοηθήσει.
Εδώ ερχόμαστε σε διαφωνία με την πρώιμη δήλωση του CEO του Facebook πως το 99% των ειδήσεων στο Facebook είναι αληθείς. Δεν υπάρχει προς το παρόν κριτήριο στις δημοσιεύσεις στο Facebook αν μια δημοσίευση είναι αληθής ή όχι. Μπορώ να γράψω και να δημοσιεύσω ότι θέλω, να πληρώσω χορηγία σε οτιδήποτε και μέχρι το βράδυ να το συζητάνε στις ειδήσεις.
Υπάρχει άλλοθι στη συγκεκριμένη τακτική;
Για μένα υπάρχει ένα μικρό άλλοθι. Πως το άτομο είναι υπεύθυνο για το τι μοιράζεται και για το τι λέει δημόσια και διαδικτυακά. Κανείς δεν με εμποδίζει να κυκλοφορώ γυμνός στον δρόμο, αλλά κάποιος που τηρεί τους τυπικούς κανόνες ηθικής δεν θα το κάνει εκτός και αν υπάρχει παθολογικό αίτιο. Επίσης μπορώ να πάω σε οποιοδήποτε καφέ και να λέω δημόσια την γνώμη μου για το οτιδήποτε άσχετα αν ενοχλεί ή όχι, δεν φταίει το καφέ που υπάρχει και μου δίνεται αυτή η δυνατότητα, ούτε είναι υποχρεωμένος ο μπαρμαν να ρθει να με πετάξει έξω. Είναι στο χέρι του καθενός (παιδεία το λένε συγκεκριμένα) να φιλτράρει την είδηση, να την διασταυρώσει (googlit) και να δει αν τον ενδιαφέρει ή όχι ή έστω, πόσο πιθανό είναι να ισχύει κάτι τέτοιο. Με λίγα λόγια, δεν φταίει το μέσο για όλα, κάποια ευθύνη την έχει ο χρήστης.
Επίσης αν κάποια από τις επαφές σας νομίζετε πως κουράζει με τις δημοσιεύσεις ή με τις αλληλεπιδράσεις της, υπάρχει λύση λιγότερο ριζοσπαστική από το να την σβήσετε. Λέγεται “Μην ακολουθείς” και γίνεται με τον παρακάτω απλό τρόπο
Υπάρχουν τρεις επιλογές,
- να εμφανίζονται πρώτα οι δημοσιεύσεις της συγκεκριμένης επαφής.
- Προεπιλογή, δηλαδή να εμφανίζονται στη κανονική ροή.
- και να μην εμφανίζονται καθόλου
Επίσης, αν το πλήθος των επαφών σας είναι μέρος ενός συγκεκριμένου χώρου, λάτρεις των Windows ας πούμε και είναι μέλη σε γκρουπ που εξυμνούν τα Windows, λογικό το χρονολόγιό σας να γεμίζει από αντίστοιχα δημοσιεύματα. Το ίδιο συμβαίνει αν οι επαφές σας είναι μέλη διαφόρων πολιτικών ή θρησκευτικών γκρουπ. Το Facebook δεν επιλέγει τι θα δείτε, στην ουσία έμμεσα το επιλέγετε εσείς!
Εν κατακλείδι δυσκολεύομαι να πιστέψω πως το Facebook επηρέασε άμεσα το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ. Αν η πλειοψηφία των ψηφοφόρων του Τραμπ βομβάρδιζε με δημοσιεύματα το Facebook και κατάφεραν να αλλάξουν γνώμη στους ψηφοφόρους της Κλίντον, η Κλίντον πρέπει να αναρωτηθεί για το ποιόν των ψηφοφόρων της! Να εκμεταλλεύτηκαν άραγε τόσο καλά τη πολιτική αλληλεπίδρασης του Facebook; Και να ήξεραν πως ο μέσος Αμερικανός αλλάζει γνώμη τόσο εύκολα; Ή είναι κάτι πιο βαθύ που η ανάλυσή του δεν αφορά μέσο τεχνολογικής ενημέρωσης;
Στο χέρι σας να κρίνετε!
